GUNAZ.TV
GÜNEY AZƏRBAYCANIN AZADLIQ SƏSİ
Portuqaliya bəşəriyyətə zidd tarixinə görə kompensasiya ödəmək istəyir
Bayden növbəti dəfə “erməni soyqırımı” ifadəsindən istifadə edib
Türkiyə XİN 1915-ci il hadisələri ilə bağlı birtərəfli bəyanatları rədd edib
Buşehrdə onlarla sosial media fəalı həbs edilib
"Biz də Azərbaycanın komandasıyıq" Süngün Futbol Klubu
HƏMAS mülki sığınacaqlardan raket atır
Prezident İlham Əliyev: Biz ənənəvi tərəfdaşlarımızla, qardaş ölkələrlə münasibətləri inkişaf etdiririk
Kamala Harris: ABŞ İsraili İran qarşısında dəstəkləyəcək
Xankəndidə tələ partlayıcı qurğular aşkarlanıb
Qırğızıstan Ağdamda məktəb binası inşa edəcək
Sayın Qala şəhərinin girişində azərbaycanca qarşılama sözləri ləğv edilib
Cümə namazlarında iştirak edən yoxdur- Xaməneinin ofisinin nümayəndəsi
Fəht Təşkilatı HƏMAS-ı öldürmə və oğurluqda ittiham edib
Prezident İlham Əliyev tanınmış güneyli alim Şapur Ənsariyə medal verdi
ABŞ iranlı hakerlər barədə məlumat verənlərə mükafat təyin edib
Qırğızıstan Prezidenti Azərbaycana dövlət səfərinə gəlib
Vaşinqton 3 şəxs və 2 cəmiyyətə sanksiya tətbiq edib
İsrail İranın S-300 raketlərini məhv edib!
Şimali Koreyanın rəsmilərindən ibarət heyət İrana səfər edib
Argentina iran daxili işlər naziri Əhməd Vəhidinin həbsini tələb etdi
Estoniya İranın müvəqqəti işlər vəkilini XİN-ə çağırıb
ABŞ İrana yeni sanksiyalar tətbiq edib
İsrail Silahlı Qüvvələri “Hizbullah” Hava Qüvvələrinə bağlı iki terrorçunu məhv etdi
Urmuda hicaba görə qarşıdurma olub
Prezident İlham Əliyev: Biz dörd kənd məsələsini heç vaxt yaddan çıxarmamışıq
Azərbaycanla Ermənistan arasında ilk sərhəd dirəyi quraşdırılıb
Şərqi Azərbaycanda məktəblərin 30 faizi qəzalı vəziyyətdədir
“İdmançılara dəyər verilmir” - iranlı qapıçı
Rəsmi Bakı Qazaxıstanda Azərbaycan və Ermənistan XİN başçılarının görüşünə razılıq verib
Qrossi yenidən İranla bağlı xəbərdarlıq etdi
Azərbaycan sərhədçiləri İrandan narkotik keçirilməsinin qarşısını alıb
Şoyqu: Ukrayna müharibə başlayandan yarım milyon hərbçisini itirib
Türkiyə Prezidenti Ermənistana xəbərdarlıq edib: Fürsət qapıları həmişə açıq qalmır
Tehranda sosial media fəalları həbs edildi
Azərbaycan türkcəsindəki mətnləri "Onlayn" tərcümə edən proqram təqdim olunub
Ərəb olduğuna görə işlə təmin olunmur
İranda məcburi hicab qaydaları növbəti dəfə sərtləşdirilir
"Bayden İrana qarşı yeni neft sanksiyalarını icra etməyəcək"- Blumberq
Belçika: SEPAH terror təşkilatı elan edilsin
Güney Azərbaycanın şəhərlərində etiraz aksiyası keçirilib
Britaniya Ukraynaya tarixinin ən böyük maliyyə yardımını edəcək
Güneyli aktivistin mühakimə prosesi keçirilib
Avropa Birliyi ölkələri İranla bağlı razılaşdı
GünAz TV: Ötən günlərdə Bakıya səfər edən şöhrətli alim Prof. İlbər Ortaylı “Publika.az”a verdiyi müsahibədə Azərbaycanlıların tarixi kimliyi, “İran” sözünün mənşəyi və daha bir neçə önəmli məsələyə toxunub.
Müsahibəni olduğu kimi təqdim edirik:
“Tarixi bilmək, vətənin, xalqın keçmişinə sahib çıxmaq yalnız seçilənlərin qismətinə yazılır. Türk dünyasının böyük oğlu, şöhrətli alim İlbər Ortaylı da tarixin sevib-seçdiklərindəndir.
İlbər Ortaylı 1947-ci il 21 mart tarixində Avstriyanın Bregenz şəhərində Krım tatarı ailəsində dünyaya gəlib. Cəmi iki yaşında ikən ailəsilə birgə Türkiyəyə köçür. Ankara Universitetinin Dil və Tarix-Coğrafiya fakültəsini tarix ixtisası üzrə bitirib, təhsilini Vyana Universitetində, ardınca isə Çikaqo Universitetində davam etdirir. 1982-ci ildə Türkiyə ali məktəblərində aparılan siyasi islahatlara etiraz olaraq istefa edir. Bu müddət ərzində Moskva, Paris, Vyana, Roma, Strazburq, Sofiya, Kembric, Oksford və digər şəhərlərin ali təhsil olacaqlarında seminarlarla çıxış edir.
Professor Ortaylı hazırda Qalatasaray və Bilkend Universitetlərində hüquq dərsi verir. Rus, alman, fransız, italyan, fars və latın dillərini bilir.
İlbər Ortaylı onlarla kitabın, elmi məqalələrin müəllifidir. O, həçminin dünyanın nüfuzlu mükafatlarına layiq görülüb. Hətta 2007-ci ildə Rusiya prezidenti Vladimir Putin rus dilini və mədəni mirasını yayan, ölkələr və xalqlar arasındakı əlaqənin gücləndirilməsində xüsusi xidmətlərinə görə təqdim olunan Puşkin medalına Türkiyədən yalnız İlbər Ortaylını layiq görmüşdü.
Hazırda böyük şəxsiyyət vətənimizdə qonaqdır. İlbər bəylə görüşüb, qısa müsahibə almaq bizə də qismət oldu.
- İlbər bəy, vətənimizə, vətəninizə xoş gəlmisiniz. Sizi görmək çox böyük qürurdur.
- Təşəkkür edirəm.
- Hocam, Türkiyə Azərbaycan arasındakı dostluğa, qardaşlığa bu zəfər təntənəsi ilə bir daha şahidlik etdik. Dövlətlərimiz arasındakı münasibəti necə dəyərləndirirsiniz?
- Məmləkətlər arası dostluq, xoş münasibət bütün dövrlərdə olub. Bu baxımdan Türkiyə ilə Azərbaycanın birliyi siyasi birlik deyil. İki dövlətik, amma eyni millətik. İstər mədəniyyət, istərsə də din, dil... Bizi birləşdirən bir çox dəyər var. Bu gün şanlı 15 sentyabr istiqlal gününün 100 illiyini qeyd edirik, 2118-ci ildə birlik simvolunun 200 yaşını birgə keçirəcəyik. Bu tarix bölgədəki varlığımız baxımından çox önəmlidir. Problemlər kökündən həll olunmadı, sadəcə şəkil dəyişdirdi. Ərazi eynidir, tək fərq silahların keyfiyyəti, iqtisadi problemlərdir. Yenə də iqtisadi, siyası bərabərsizlik ucbatından əziyyət çəkən, səfalət içərisində yaşayan insanlarımız var. Bəlkə də bu problemlər getdikcə daha da qloballaşacaq. Bu baxımdan belə bir dünyada əl-ələ olmağın sonsuz faydası var. Birliyimiz adına məni Bakıya dəvət edən əziz dostlarımıza ürəkdən təşəkkür edirəm.
- Bir çox dildə danışırsınız. Hər birinin də sizin üçün özünəxas xüsusiyyətləri, doğmalığı var. Bəs Azərbaycan dilini necə xarakterizə edə bilərsiniz?
- Azərbaycan dili bizim gəncliyimizin dilidir. Ona görə bu ləhcə ruhumuza çox doğmadır. Kim öz gəncliyini sevməz ki? Doğrudur, Azərbaycan dilində fars mənşəli sözlər daha çoxdur. Biz türk dilinin Azərbaycan ləhcəsini Orta Asiya xalqlarının dilindən daha tez anlayırıq. Çünki Orta Asiyalıların dilləri qıpçaq dil qrupuna daxildir. Ümumiyyətlə, ləhcənin ən böyük özəlliyi odur ki, başqa heç kim o şivə ilə danışa bilməz. Təqlid edə bilərsən, amma danışmaq mümkünsüzdür.
- Azərbaycanlı, Azərbaycan türkü, yoxsa azəri?
- Azərbaycanlı, Azərbaycan türkü doğrudur, azəri isə yanlışdır. Azərbaycanlılara türk deməyin turançılıqla heç bir əlaqəsi yoxdur. Hətta arxivimdə 1928-ci ildə çap edilən rusca-türkcə lüğət var.1936-cı il sovet konstitusiyasına əsasən türk sözü aradan qaldırılmağa başlandı. Cəfər Cabbarlı, Səməd Vurğun kimi ədəbiyyat xadimlərinin əsərlərində türk kəlməsinə rast gəlirik.
"Azəri" sözü var. Təəssüf ki, bu kəlməni qüvvətləndirən olduqca hörmət etdiyim hüquqşünas, tarixçi, dilçi alim, ən əsası türk oğlu Seyyid Əhməd Kəsrəvidir. Kəsrəvi 3 cildlik "İran məşrutə tarixi" əsərinin müəllifidir. Bu əsər bir sıra dillərə tərcümə edilib. Kəsrəvi özünə iranlı deyirdi. Desin, burada qəbahət yoxdur. Çünki İran adını ilk dəfə biz istifadə etmişik, dövlətin adını da biz qoymuşuq. O, əsərlərində fars milliyətçiliyini təbliğ edirdi. Azərbaycanlıların türk yox, azəri adlı ayrı bir millət olduqları fikrini iddia edirdi. Kəsrəviyə görə Azərbaycan dili türk dil ailəsinə mənsub deyil, İran mənşəli dildir. Azərilər Səlcuqluların İrana gəlməsi ilə türkləşməyə başlamışdılar, həmçinin kiçik bir etnik qrupun adıdır. Kəsrəvi həm də xurafatdan uzaq dinin təbliğatçısı idi. Həftədə iki dəfə Sədinin, Hafizin kitablarını yandırırdı. Bu isə İran mollalarının hiddətinə səbəb oldu və Kəvsərini öldürdülər. Məzarını qazıb, içinə atdılar, üstünü də betonladırlar. İndi onun işlətdiyi azəri sözünü İrandakı xırda etnik qruplar da özlərinə aid edirlər. Bu yanlışdır. Çünki belə bir xalq Xəzər dənizinin cənub sahillərində yaşayıb. Mən azərilərin tarixini gözümlə görüb, qulağımla eşitdim və kövrəldim. Çünki mədəniyyət aşiqiyəm. Xüsusən də fars mədəniyyətini çox sevirəm. İndi bizim azərbaycanlıları halaç türkərinin yaşadığı əraziyə aparsam, heyrətlənərlər. Çünki onlar sizin uşaqlıq dilinizdə danışırlar. Farslardan tamamilə fərqli antropologiyaları var. Ləhcələrinin yazı dili yoxdur. Onları bir növ Yunanıstanın cənubunda Spartadan qalma həqiqi yunanlarla da müqaisə edə bilərik. Qısası, bəli, İranda azərilər var. Amma o biz deyilik, siz deyilsiniz, Cənubi azərbaycanlılar deyil. Onların adını bizimlə eyniləşdirmək cahillikdir. Bu sevdadan vaz keçilməlidir. Təəssüflə etiraf edirəm ki, Türkiyədə məktəblərimizdə tarix, coğrafiya elmlərini tədris edən müəllimlər də məlumatsızdırlar. Bunun qarşısını almalıyıq.
- Günümüzün acı mövzusuna toxunduq. Şimali Aəzrbaycan və Türkiyə qardaşlığı bu gün sədaqətini, birlyini dünyaya sübut edir. Amma güneyli qardaşlarımız öz dillərində ədəbiyyatdan tutmuş, ana dilində ünsiyyətə qədər kasadlıq çəkirlər. Belə deyək, dilimizə, mədəniyyətimizə susayıblar. Necə düşünürsünüz, bütövləşmək üçün hansı inamlı addımlar atmalıyıq?
- İran azərbaycanlıları (güney azərbaycanlılar nəzərdə tutulur) oğuz qruplarına aid olan ən seçilən qrupdur. Onları yaxından tanıdıqca heyranlığım daha çox artdı. Onlar hər iki dildə gözəl danışırlar. Hətta bəziləri buradan İrana köç etdiklər üçün rusca da bilirlər. Təhsil aldıqları dövrdə fransızca, ingiliscə öyrənirlər. Hətta deyim ki, türkcə də gözəl danışırlar. Türkiyənin tarixinə də qatqıları danılmazdır. Doğrudur, ana dillərində məktəbləri yoxdur. Amma mən ümidsiz deyiləm, çünki çağdaş cəmiyyətdə məktəbin önəmi azalıb. Yəni tək məktəbə qalsaydı, işləri çoxdan bitmişdi. Bizsə əksinə şahidlik edirik. Hətta bilirsiniz nəyə diqqət etmişəm? Din adamları belə daha dərin türkdür, türkçüdür. Musiqiçisindən satıcısınadək bambaşqa insanlardır. Ürəkləri Azərbaycan deyir. İstər diplomat olsun, istərsə də memar, hər biri işinin peşəkarıdır. Təbii ki, İrandan da götürdükləri keyfiyyət var. Avstriyanın məşhur iranşünasları da sübut edir ki, İran adı Sasanilər dövründə bir irq kimi istifadə olunub. Məhz bu səbəbdən bu gün İran şəcərələrində də türk köklərinə rastlayırıq. Odur ki, muzeylərin varlığı tarixin unudulmaması baxımından çox önəmlidir. Təəssüf ki, siyasətdə hər şey tədricən baş verir. zaman keçdikcə arzularımız da gerçəkləşəcək.
- Hocam, təəssüf ki, övladlarımız məktəblərdə sizin kimi tarix bilicilərindən, türk tarixinə dərindən bələd müəllimlərdən məhrumdurlar. Onlara tariximizi necə mənimsədə bilərik?
- Məktəb çərçivəsində uşaqlarımıza pianoda ifa etməyi öyrədə bilmədiyimiz kimi, tarixi də sırf tədris proqramı ilə dərindən mənimsədə bilmərik. Həftəsonu məşğələlərinə göndərin, özünüz bildiklərinizi paylaşın. Tarix çox önəmlidir. Çünki tarixini bilməyən xalq tarix yaza bilməz. Bu gün tarixçilər ingilislər, macarlar, hindlərdir. Ruslar da onların ardından gedir. Biz də artıq tarixçilər yetişdirməliyik. Hətta bəzilərinə rast gəlirəm ki, heç yaxın tariximizi belə bilmirlər. Bu səbəbdən diqqətli olmalıyıq.”
N.S
HƏMAS mülki sığınacaqlardan raket atır
Qırğızıstan Ağdamda məktəb binası inşa edəcək
Prezident İlham Əliyev tanınmış güneyli alim Şapur Ənsariyə medal verdi
İsrail İranın S-300 raketlərini məhv edib!
Azərbaycanla Ermənistan arasında ilk sərhəd dirəyi quraşdırılıb
Türkiyə Prezidenti Ermənistana xəbərdarlıq edib: Fürsət qapıları həmişə açıq qalmır
Azərbaycan türkcəsindəki mətnləri "Onlayn" tərcümə edən proqram təqdim olunub
İranda məcburi hicab qaydaları növbəti dəfə sərtləşdirilir
ABŞ Dövlət Departamenti İranda insan haqları ilə bağlı illik hesabatını yaydı
Krım türklərinin Tərcüman adlı televiziyası fəaliyyətə başlayıb
Təbrizdə Urmu gölü ilə bağlı posterlər yayıldı
"Bosniyada müsəlmanlara qarşı törədilənlər soyqırımı olmayıb" İranın səfiri
2 il ərzində ölkənin yoxsul təbəqəsinin sayı 8 milyon nəfər artıb
"Dünyada sabitliyə ən böyük hədə İrandır"- İsaq Herzoq
Prezident İlham Əliyev Rusiyaya işgüzar səfərə gedib
İran rejimi xeyrinə casusluqda şübhəli bilinən şəxs həbs edildi
Qəzvində sosial media fəalları həbs edilib
Paşinyan: Ermənistan və Azərbaycan ilk dəfə problemi masa arxasında həll edib
G7 İranı hədələdi: Rusiyaya silah vermə...
Azərbaycanın növbəti uğuru- Qazaxın 4 kəndi Azərbaycana qaytarılır
Milli fəallar istintaq idarəsinə çağırılıb
ABŞ İranın hərəkətləri əleyhinə qarşı "birgə strategiya" planı hazırlayır
İran səfiri yenə qırmızı xətdən danışdı
Sistan və Bəlucistanda zəlzələ olub
Rusiya sülhməramlı kontingentinin Azərbaycandan çıxması prosesi başlayıb
Kemeron: İsrailin İranın hücumuna cavab vermək qərarı verdiyi aydındır
Dövlət Xidməti: Ermənilərin Xudavəng monastırında törətdikləri vandalizmlə bağlı lazımi addımlar atılacaq
Kreml: Rusiya sülhməramlı kontingentinin Qarabağdan çıxarılmasına başlanılıb
Hikmət Hacıyev: Rusiya sülhməramlılarının Azərbaycandan vaxtından əvvəl çıxarılması barədə hər iki ölkənin ali rəhbərliyi qərar qəbul edib
İran bölgə ölkələrini təhdid etməyi davam etdirir - Cəzalandırılacaqlar
İrana qarşı yeni sanksiyalara görə AB-nin sammiti çağırılacaq - AB liderləri bəyanat yaydı
Dörd azərbaycanlı fəalın dindirmə iclası keçirilib
Ağdamda yerləşən Türkiyə-Rusiya Birgə Monitorinq Mərkəzinin fəaliyyəti dayandırılacaq
İsrailin hücumu mesaj idi: Biz daha pisini də edə bilərdik
İsrail niyə İsfahanı hədəf aldı?
İran yenədə "Şirin quyruğu"ndan danışdı
Azərbaycanın növbəti uğuru- Qazaxın 4 kəndi Azərbaycana qaytarılır
İsrail İrana hava zərbələri endirib