نه به راست‌گرایان فاشیست، نه به بنیادگرایی. صحنه‌ای از تظاهرات مردم کلن علیه نژادپرستی و به سود رواداری دولت ایران از "تشدید احساسات ضداسلامی در اروپا" ابراز نگرانی کرده است. یک اسلام‌شناس آلمانی ضمن تاکید بر لزوم برخوردی تفاوت‌گذار با این مسئله، می‌گوید که از احساسات ضداسلامی در اروپا، استفاده سیاسی می‌شود. دولت ایران سفیر فرانسه را به عنوان نماینده کشوری که رییس ادواری اتحادیه اروپاست، احضار کرد تا از" افزایش احساسات ضداسلامی در اروپا" ابراز نگرانی کند. این در حالی است که شهر کلن آلمان دو روز پرشور علیه نژادپرستی و نارواداری را پشت سر نهاده است. آیا واقعا تا چه حد می‌توان در باره اروپایی ضداسلامی سخن گفت؟ هزاران تن از اهالی شهر کلن در روزهای شنبه (۲۰ سپتامبر) و یکشنبه (۲۱ سپتامبر) با تظاهرات و بستن راهها در برابر دست راستی‌های افراطی ایستادند و کاری کردند که آنان در برگزاری کنگره‌ضداسلامی‌شدن‌شان ناکام بمانند. گروه “پرو کلن“ که به ساخت مسجدی بزرگ در کلن معترض است، این کنگره را سازماندهی کرده بود. سالها بود که شهر کلن چنین تظاهراتی را تجربه نکرده بود. کنگره ضداسلامی‌شدن باعث شد که گروههای متنوع جمعیتی در برابر دست راستی‌ها با هم متحد شوند. دمکرات مسیحیان را می‌شد دید در کنار اعضای حزب چپ آلمان، دانش‌آموزان را می‌شد دید در کنار کارناوالیستهای حرفه‌ای کلن و وابستگان به کلیساهای آلمان را می‌شد مشاهده کرد در کنار اعضای اتحادیه مسلمانان. تاکسی‌رانان از سوار کردن دست ‌راستی‌ها که از روی آرمها و پلاکاردهایشان شناخته می‌شدند، اجتناب می‌ورزیدند، کافه‌ها و بارها از فروش آبجوی تولیدی شهر کلن، معروف به “کلش“، به آنان خودداری می‌کردند. به گفته گونتر والراف، نویسنده و روزنامه‌نگار آلمانی، (در مصاحبه با روزنامه تاتس روز دوشنبه ۲۲ سپتامبر) علت اتحاد گروههای مختلف با هم این بود که همه به ناگهان متوجه شدند که انتقادهای گروه “پرو کلن“ علیه بنای مسجد در شهر کلن برای آن است که این گروه بتواند افکار نژادپرستانه و ضدخارجی خود را راحت‌تر به درون جامعه آلمان منتقل کند. والراف معتقد است که تشخیصی که مردم کلن در این مورد دادند، ثمره زندگی در شهری چندفرهنگی و رو به جهان گشوده است. در روز دوشنبه (۲۲ سپتامبر) این خبر منتشر شد که دولت ایران سفیر فرانسه را، به عنوان سفیر کشوری که هم اکنون ریاست ادواری اتحادیه اروپا را عهده‌دار است، احضار کرده تا نگرانی خود را از رشد احساسات ضداسلامی در اروپا ابراز دارد. به گزارش خبرگزاری ایرنا، نمایندگان وزارت امور خارجه ایران در گفتگویی با برنارد پولتی، نگرانی عمیق خود را در مورد موضع دشمنانه در برابر اسلام بیان داشته‌اند. این ابراز نگرانی دولت ایران در حالی صورت می‌گیرد که مردم کلن به روشنی به تعصب و نارواداری نه می‌گویند و نشان می‌دهند که حاضر نیستند شهرشان میزبان شرکت‌کنندگان در کنگره‌ای به نام “ضداسلامی‌شدن“ باشد. اما نگرانی دولتمردان ایرانی تا چه حد بجاست؟ آیا در اروپا احساسات ضداسلامی وجود داشته و دارد؟ آیا می‌توان تا به این حد کلی در مورد اروپا سخن گفت؟ به گفته اسلام‌شناس آلمانی، خانم پرفسور اوا اورتمان (Eva Orthmann) وضعیت مسلمانان و احساسات Bildunterschrift: Großansicht des Bildes mit der Bildunterschrift: خانم پرفسور اوا اورتمان (Eva Orthmann): اگر به یازدهم سپتامبر به عنوان تاریخی اساسی نگاه کنیم، می‌بینیم که این تاریخ باعث بوجود آمدن بسیاری از ترس‌ها شده است اروپاییان نسبت به اسلام و مسلمانان در کشورهای مختلف با هم یکسان نیست. پرفسور اورتمان می‌گوید: «چیزی که نقش بازی می‌کند، این است که از چه موقع جمعیتی مسلمان و به چه تعداد در یک کشور بوده است. این بر رفتار مردم بومی با مسلمانان تاثیر می‌گذارد. چون موضوع بر سر این است که آن مردم تا چه حد مسلمانان را می‌شناسند.» نکته دیگری که در این میان موثر است، این است که تا چه حد قوانینی در یک کشور به تصویب رسیده‌اند که امر جذب مسلمانان مهاجر را در جامعه تسهیل کنند. پرفسور اورتمان سه کشور آلمانی‌زبان اتریش، آلمان و سوییس را با هم مقایسه می‌کند تا نشان دهد که راحت نیست بتوان به طور عموم از وضعیت مسلمانان در کشورهای اروپایی سخن گفت. وی می‌گوید: «می‌شود دید که در اتریش مدتهای نسبتا مدیدی است که اقلیتی مسلمان زندگی می‌کند، و این باعث شده که وضعیت حقوقی آنان بهتر از مسلمانان برای نمونه آلمان باشد. باز در مقایسه، مسلمانان سوییس مهاجران تازه‌ای هستند و برای جامعه بیگانه‌اند.» در طول بیست سال گذشته جمعیت مسلمان زیادی به اروپا مهاجرت کرده است و در نتیجه اروپاییان آشنایی بیشتری با زندگی و اعتقادها و علائق مسلمانان پیدا کرده‌اند. اما بسیاری از کارشناسان با هم در این مورد هم‌عقیده‌اند که از زمان حمله‌های تروریستی یازدهم سپتامبر سال ۲۰۰۲ شک و ترس در برابر مسلمانان در بسیاری از کشورها افزایش یافت. پرفسور اورتمان نیز این نظر را تایید می‌کند: «فکر می‌کنم اگر به یازدهم سپتامبر به عنوان تاریخی اساسی نگاه کنیم، می‌بینیم که این تاریخ باعث بوجود آمدن بسیاری از ترسها شده است. برخی افراد یا جریانهای سیاسی از این ترسها استفاده می‌کنند و به ترس در برابر مسلمانان دامن می‌زنند. اما بخش بزرگی از مردم آلمان نمی‌گذارد که این گونه ترسها بر آنها غلبه کند. با وجود این از زمان یازدهم سپتامبر این امکان بوجود آمده که بین مسلمانان و تروریسم رابطه برقرار کنند و برخی‌ها هم این کار را با علاقه می‌کنند. و این چیزی است که باعث می‌شود که به ترس در برابر مسلمانان دامن زده شود.» موضوع دیگری که به نظر پرفسور اورتمان نقش بازی می‌کند، این است که مسلمانان همزمان خارجی هستند و به عنوان کسانی دیده می‌شوند که متعلق به طبقه پایین جامعه‌اند. احساسات غیردوستانه یا حتی دشمنانه در درجه نخست در برابر اقشار پایین‌تر جامعه به بیان درمی‌آید. کنفرانس ضداسلامی‌شدن که قرار بود در کلن برگزار شود از نظر پرفسور اوا روتمان نمونه‌ای است که نشان می‌دهد چگونه گروههای سیاسی می‌خواهند از ترس مردم استفاده کنند. وی می‌گوید: «فکر می‌کنم این واقعیت که چنین کنفرانسی قرار بود برگزار شود، و اصولا اینکه کسانی به این فکر افتاده بودند که چنین کنفرانسی را سازماندهی کنند، نشان می‌دهد که بخصوص گروههای دست راستی سعی می‌کنند که ترسهای نهفته را دامن بزنند و در کلن هم این ترس از طریق بحث طولانی‌ای که در مورد بنای مسجد کلن جریان داشت، بیشتر شده بود. این گروههای سیاسی هم سعی در بهره‌برداری از این ترسها داشتند. اما در برابر، واکنشها در کلن نشان داد که شمار زیادی از مردم هستند که می‌گویند نه، ما نمی‌گذاریم به عنوان وسیله برای اهداف سیاسی‌تان از ما استفاده کنید.» اوا اورتمان به ابراز نگرانی دولت ایران از احساسات ضداسلامی در اروپا نیز به دیدی انتقادی می‌نگرد. وی در این مورد می‌گوید: «من به ابراز نگرانی دولت ایران به عنوان مسئله‌ای سیاسی نگاه می‌کنم. دولت ایران اغلب از سوی غرب مورد حمله قرار گرفته است. بسیار به این دولت انتقاد می‌کنند. به نظر من، به سادگی بگویم، دولت ایران می‌گوید زدی ضربتی ضربتی نوش کن. می‌گوید نه ما، بلکه شما هستید که روادار نیستید.» به عبارت دیگر هم در اروپا، هم در ایران کسانی و جریانات سیاسی‌ای هستند که از احساسات ضد اسلامی در اروپا استفاده سیاسی می‌کنند. کیواندخت قهاری