خاموشي‌هاي گسترده اين روزهاي برق در كشور كه دليل عمده آن از سوي مسوولان وزارت نيرو كاهش توليد از نيروگاهاي برق‌آبي عنوان مي‌شود، شايد در نگاه اول با كمبود بارش و بارندگي‌هاي اخير توجيه‌پذير باشد، ولي اين كل ماجرا نيست. به گزارش خبرنگار خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، مساله اينجاست كه آب پشت سدها از مدت‌ها قبل جمع مي‌شود كه با پيش‌بيني‌ و مديريت درست قابل كنترل و ذخيره‌ براي شرايط بحراني و كم‌آبي است. در واقع با توجه به برنامه‌هاي گسترده سدسازي در كشور طي سال‌هاي اخير و حتي قرار گرفتن ايران در جمع كشورهاي برتر در اين زمينه، تعداد سدها و در نتيجه نيرگاه‌هاي برق‌آبي در كشور كم نيست؛ به‌طوري كه روزانه 50 هزار مگاوات ساعت برق از اين طريق توليد مي‌شد، ولي در حال حاضر اين مقدار به روزانه 15 هزار مگاوات ساعت برق كاهش يافته است. دليل عدم تدارك براي مواجهه با شرايط احتمالي كم‌آبي حال اين سوال ايجاد مي‌شود كه با توجه به قرار داشتن ايران در منطقه خشك و نيمه خشك جغرافيايي و پيش‌بيني خشكسالي و كم آبي همانند وضعيت 40 سال گذشته ايران كه 20 سال آن با كم آبي روبرو بوده‌ايم، چرا تدبير و تدارك كافي براي مديريت آب پشت‌ سدها به كار بسته نشد؟ نگاهي به وضعيت جوي چند سال گذشته ايران مي‌تواند گواه خوبي بر اين ادعا باشد. ميزان بارش‌هاي جوي ايران طي 6 ماه اول سال آبي 1380ـ 1379 حدود 21 درصد نسبت به متوسط 32 ساله دوره مشابه كاهش نشان مي‌دهد. ميانگين دما طي همين دوره در بعضي مناطق تا حدود 4 درجه سانتي‌گراد افزايش يافته، ذخيره آب تعدادي از سدهاي مهم از جمله كرج، لتيان، لار، جيرفت، استقلال ميناب، سفيد رود، زاينده رود و درودزن تا حدود 50 درصد كاهش يافته و حجم روان‌آب 36 رودخانه شاخص كشور نيز نسبت به متوسط دراز مدت حدود 45درصد و در برخي حوضه‌ها نظير هرمزگان، كرمان، سيستان و بلوچستان و خراسان تا حدود 80 درصد كم شده است. به راستي با وجود اين شرايط آيا مسوولان وزارت نيرو نمي‌بايست از قبل براي رويارويي با شرايط بحران چاره‌انديشي كنند؟ البته گفته مي‌شود كه در وزارت نيرو همواره براي مواجهه با سيل تدبير انديشي مي‌شود، به‌طوري كه طرح جامع سيل از چند سال پيش به مرحله اجرا درآمده است، ولي براي خشكسالي به جز چند دستوالعمل و آيين‌نامه كار ديگري انجام نشده است و وقتي در اين باره نظر مسوولان وزارت نيرو را جويا مي‌شويم پاسخ درخور تاملي دريافت مي‌كنيم. سازمان هواشناسي مقصر اصلي؟! آنان معتقدند كه سازمان هواشناسي مقصر اصلي اين ماجراست! زيرا پيش‌بيني كارشناسان اين سازمان براي خشكسالي سال آبي امسال كاهش 20 درصدي بارش برف و باران بود، اما به طور كم سابقه‌اي اين ميزان به بيش از 50 درصد كاهش يافت. طبق گفته زرگر ـ معاون وزير نيرو در امور آب و آبفا ـ افزون بر تاخير 20 تا 60 روزه در بارش باران در كشور، زمستان گذشته سرماي بي‌سابقه‌اي در كشور حاكم شد كه مسوولان براي حفظ جان هموطنان در اقصي نقاط كشور مجبور به افزايش توليد دو درصدي نيروگاه‌هاي برق‌آبي شند. او معتقد است كه پيش‌بيني خشكسالي در كشورهاي ديگر نيز تنها از 12 هفته قبل (سه ماه) ميسر است و ما در ايران اشتباه كرديم و كاهش بارش‌ها بيشتر از پيش‌بيني‌ها شد. اما اتفاقي كه افتاد چه بود؟ از آنجايي كه بخش مهمي از بارش‌هاي سالانه كشور در دو ماه اسفند و فروردين صورت مي‌گيرد، براساس مدل پيش‌بيني رفتار سيلاب‌ها در سال‌هاي گذشته، حجم قابل توجهي از مخازن سدها جهت كنترل سيلاب‌ها و جلوگيري از آثار مخرب آنها هر ساله در طول هفته‌هاي قبل از بارش تخليه مي‌شود، به‌طوري كه اگر كنترل سيلاب‌ها توسط سدهاي ساخته شده صورت نگيرد، بسياري از شهرهاي خوزستان با سيلاب‌هاي مخرب و غير قابل كنترل تهديد خواهند شد. در طول زمستان گذشته نيز طبق اعلام وزرات نيرو، با توجه به گزارش‌هاي ارسالي سازمان هواشناسي كه سال آبي نرمالي را پيش‌بيني كرده بود، مسوولان بخش آب كشور حجمي از مخازن سدهاي كشور را براي كنترل سيلاب‌هاي احتمالي خالي كردند، اما آنچه كه به وقوع پيوست بروز خشكسالي و بارش‌هاي پراكنده و كم حجمي بود كه سبب پر نشدن ظرفيت ذخيره آب پشت‌ سدها و عدم امكان توليد برق از ميزان آب موجود در مخازن سدهاي كشور و در نتيجه از دست رفتن حدود 10 درصد از ظرفيت توليد برق كشور (3 تا 4 هزار مگاوات) شد. در حالي كه تامين 10 درصد از برق مصرفي كشور بر عهده نيروگاه‌هاي برق‌آبي است، در حال حاضر با توجه به كاهش حجم بارش‌ها به كمتر از نصف متوسط بارش سالانه، حجم ورودي آب به مخازن سدها با 60 درصد كاهش مواجه شده، به طوري كه حجم آب مخازن پشت سدها كه در سال گذشته و در همين ايام حدود 25ميليارد متر مكعب بوده، اكنون به كمتر از 14 ميليارد متر مكعب رسيده است. با اين شرايط بايد دعا كرد كه سال آبي 1388 ـ 1387 همانند امسال نباشد، زيرا در اين صورت سال آينده با مشكلات جدي‌تري مواجه خواهيم شد. لازم به يادآوري است كه در حال حاضر نيروگاه‌هاي حرارتي، گازي و سيكل تركيبي با حداكثر ظرفيت خود مشغول توليد برق هستند كه همين امر موجب رشد بي‌سابقه مصرف گاز (خوراك نيروگاه‌ها) شده است، طوري كه طبق اعلام كسايي‌زاده - مديرعامل شركت ملي گاز - روزانه حدود 155 ميليون متر مكعب گاز روانه نيروگاه‌ها مي‌شود. از سوي ديگر اين وضعيت امكان بروز مشكل فني و خرابي در نيروگاه‌ها را نيز افزايش مي‌دهد كه به طور حتم خروج يك نيروگاه‌ از مدار نيز مي‌تواند اثرات نامطلوبي بر وضعيت فعلي داشته باشد. اين در حالي است كه طبق گفته حجت ـ مديرعامل سازمان مديريت برق ـ روزانه حدود 550 تا 600 مگاوات برق از كشورهاي همسايه شمالي برق وارد مي‌كنيم و مذاكره افزايش حجم واردات برق نيز ادامه دارد. البته ناگفته نماند كه طبق تعهدات، روزانه حدود 300 مگاوات برق نيز بايد صادر كنيم كه عمده آن به عراق است. با در نظر گرفتن اين شرايط و با يك حساب سرانگشتي مي‌توان به اين نتيجه رسيد كه با مصرف فعلي روزانه 33 هزار و اندي مگاوات ساعت برق و توليد 31 هزار و اندي مگاوات ساعت برق و واردات ذكر شده، به طور متوسط روزانه با چيزي حدود هزار مگاوات كاهش برق مواجه هستيم كه از طريق اعمال خاموشي در شبكه جبران مي‌شود، ولي به طور حتم اين شرايط با گرم‌تر شدن هوا و رسيدن به فصل تابستان كه اوج مصرف برق را به همراه دارد، ويژه‌تر و سخت‌تر خواهد شد، به طوري‌كه برق مصرفي در پيك مصرف يعني مرداد ماه به 38 هزار مگاوات در كل كشور خواهد رسيد و اين در حالي است كه ميزان برق توليدي 34 هزار و 500 مگاوات خواهد بود. يعني در اين فصل ميزان كمبود در شبكه به 3500 مگاوات خواهد رسيد. البته ناگفته نماند كه وزارت نيرو نيز برنامه به مدار آوردن چند نيروگاه حرارتي در فصل تابستان را در دست دارد. گزارش از: خبرنگار ايسنا حسين غلام