رد درخواست تشکیل مملکت آشوری و الحاق غرب آذربایجان به آن در کنفرانس لوزان 1922 (۱۳۰۱ شمسی): به مناسبت پایان حکومت ارامنه در قره باغ

آخرین خبرها

رد درخواست تشکیل مملکت آشوری و الحاق غرب آذربایجان به آن در کنفرانس لوزان 1922 (۱۳۰۱ شمسی): به مناسبت پایان حکومت ارامنه در قره باغ - دکتر توحید ملک زاده

۱۴۰۲.۰۷.۰۸, ۰۹:۴۷

رد درخواست تشکیل مملکت آشوری و الحاق غرب آذربایجان به آن در کنفرانس لوزان 1922 (۱۳۰۱ شمسی): به مناسبت پایان حکومت ارامنه در قره باغ - دکتر توحید ملک زاده

Gunaz.tv

كنفرانس لوزان پس از پایان جنگ جهانی اول و شکست عثمانی برای سروساماندهی به ممالک این امپراطوری تشکیل شد.

در كنفرانس لوزان ايران دوباره شركت داده نشد ولي ارامنه و آشوري های متفق روس، انگلیس و فرانسه شركت فعالي داشتند و در بيانيه هيئت آشوري، اورميه و غرب آذربايجان جزو سرزمين آشوري قلمداد شده بود . مساله آشوري ها در 12 دسامبر 1922براي اولين بار در كنار مباحث مربوط به تشكيل كشور ارمني در كنفرانسهاي صلح به كوشش انگليس و شخص لرد كرزن به ميان آمد. انگليس به كرات از آشوري ها به عنوان متحدين كوچكشان ياد مي كرد و در عوض عصمت پاشا از طرف تركيه بر عدم تقسيم اراضي تركيه تاكيد مي كرد. پطروس قبلا در نوامبر 1922 طي نامه اي به لرد كرزن درخواستهايش را اعلام كرده بود.

وي در اين كنفرانس به قول انگليس مبني بر حمايت از تشكيل مملكت آشور به همراه تاييديه هايي از افراد مختلف منجمله نيكيتين سركنسول وقت روسيه در اورميه اشاره و مدارك را به هيئت آمريكايي تحويل داده و درخواست حمايت آمريكايي ها را كرد. به اصرار انگليس مبني بر تشكيل مملكت آشوري در خاك ايران و تركيه موضوع براي بررسي بيشتر به كنفرانس روز 13 دسامبر 1922 موكول شد. در اين جلسه مساله اقليت تعريف گرديد. بنابر عقيده طرف تركيه اقليتها در تركيه به غير مسلمانان اتلاق مي گرديد ولي طرف انگليسي به مفهوم ملي و زباني تاكيد مي كرد. در اين دوره روابط انگليس با پطروس در سطح عالي بود با اينحال درخواست پطروس براي شركت در كنفراس رد شد.

در 6 ژانويه 1923 مونتاقنا در ضمن سخنرانيش به حقوق ملي ارامنه و نسطوري ها اشاراتي كرد كه با مخالفت رضا نور از هيئت تركيه مواجه گرديد. وي در جوابيه اش به سخنران انگليسي اعلام كرد: مسبب سرنوشت ارامنه و آشوري ها ي شكست خورده و پريشان در جنگ اول جهاني همانا متفقين مي باشند.

پطروس چون سرسختي تركيه را در مذاكرات ديد تصميم به مذاكره و مصالحه با طرف تركيه گرفت. اقدامي كه باعث ناخرسندي انگليسي ها از اين عمل گرديد. وي در اين مذاكرات به رعايت تاريخي حال نسطوري ها اشاره و خواستار بازگشت نسطوري ها به آناطولي گرديد.

تلاش پطروس براي تشكيل كشور نسطوري در شرق تركيه و غرب آذربايجان ايران با ارائه جزئيات اين طرح به نمايندگان طرفهاي مذاكره كننده ادامه داشت. به عقيده پطروس تشكيل اين مملك خيالي شمال عراق (مستعمره انگليس) را از تركيه محافظت خواهد كرد. اين پيشنهاد پطروس مخالف سياست كردي انگليس بود. چرا كه انگليس معتقد بود در صورت تشكيل مملكت نسطوري نمي توان تشكيل مملكت كردي را مانع شد. با گذشت زمان انگليسيها چون فعاليت پطروس را خلاف مصالح انگليس در تشكيل كشور عراق تشخيص دادند از وي رويگردان شدند. 22 ژانويه 1923 ( بهمن ۱۳۰۱) فوربئس آدام انگليسي با پطروس ديدار و علت تكروي نسطوري ها بحث گرديد.

انگليس در اين مذاكرات به تدريج مخالف تشكيل مملكت نسطوري و كردي در منطقه گرديد و عليرغم تمام لابيگري هاي ارامنه و آشوري ها، تركيه مغلوب تمام شرايطش را به كشورهاي غالب تحميل كرده مانع تشکیل حکومت کردی و آشوری در منطقه شد. با اينحال انگليس تا آخرين لحظه با تشكيل ارتشي از نسطوري ها در عراق سعي در مقابله با اقدامات مرزي تركيه داشت. در اين حين نيز تركيه درصدد برانگيختن سيميتقو براي مقابله با نسطوري ها بود مساله اي كه به مذاق آذربايجانيان خوش نمي آمد. در اين كنفرانس به مدد هیئت ترکیه به ریاست عصمت پاشا مرزهاي ايران و تركيه تغيير نكرد.

به تدريج بازگشت نسطوري هاي فراري آذربايجان (آشوری ها و جیلوهای عثمانی) به اورميه و سلماس مورد موافقت دولت ايران قرار گرفت و به دنبال عفو عمومي اين دسته مخفیانه وارد آذربايجان شده در اورميه و سلماس به تدریج به زندگي عادي خود بازگشتند. گرچه بازگشت این فراری ها چندان هم خوشایند مردم اورمیه و سلماس و کل آذربایجان نبود و گزارشات رسمی حاکی از نگرانی شدید هم مردم و هم مقامات محلی از بازگشته آشوری ها و ارامنه به منطقه بودند با اینحال مسیحیان با پذیرفتن فرهنگ عمومی آذربایجانی توانستند در جامعه آذربایجانی ادغام شوند.

در قره باغ نیز ششم مهر پس از سی سال اشغال منطقه قره باغ، ارامنه تسلیم قوه قهریه ارتش مظفر آذربایجان شده و این تکه از خاک آذربایجان دوباره به مام میهن بازگشت. روند ادغام ساکنان قره باغ در جامعه آذربایجان شروع شده است.

۸ مهر ۱۴۰۲

گونازتی‌وی

SH.A