سال تحصیلی ۱۳۸۷ در حالی آغاز می شود که تحقق ابتدایی ترین حقوق انسانی اکثریت شهروندان ایران یعنی خواندن و نوشتن به زبان مادری در هاله ای از ابهام قرار گرفته و هنوز حاکمیت جمهوری اسلامی پذیرای این حق خدادادی نشده است. در واقع به جرأت می توان گفت که ایران تنها کشوری است که چنین ظلمی در حق اقوام و ملل غیر فارس این سرزمین اعمال می شود. کودکانی که با زبان مادری خود خو گرفته و جهان بینی آنها با این زبان شکل گرفته است در مدارس با جو ناآشنایی مواجه می شوند که تمام درک وی از جهان هستی و ساختار ذهنی اش را بهم می ­ریزد. در چنین شرایطی یک شخصیت دوگانه ای در کودکان شکل می گیرد که به نظر روانشناسان بتدریج باعث از بین رفتن هویت واقعی آنها می گردد. هویت انسان نیز یکی از اصلی ترین ابعاد شخصیتی یک فرد به شمار می رود که با اضمحلال آن موجودیت شخص نیز در آن اجتماع زیر سوال می رود. با این تفاصیر ابعاد یکی از بزرگترین ظلم های بشری نمایان می شود که اکثر شهروندان یک مملکت دچار تناقض شخصیتی می شوند. این در حالی است که مسئله خواندن و نوشتن به زبان مادری در اکثر کشورهای دنیا حل شده ولی در حال حاضر کشور ایران نتوانسته خود را با قوانین داخلی خود و موازین بین المللی در این زمینه تطبیق دهد. در حالیکه طبق اصل ۱۵ قانون اساسی این جزو حقوق طبیعی مردمان ساکن در ایران بشمار می رود که غیر از زبان فارسی می بایست همه اقوام و ملل ساکن در ایران حق خواندن و نوشتن به زبان مادری خود را داشته باشند. با توجه به لازم الاجرا بودن قانون اساسی کشور هنوز دستهایی از حاکمیت از اجرایی شدن این مهم خودداری کرده و حتی عرصه فعالیت حقوق زبانی را بسان یک خط قرمز قلمداد کرده و فعالین این عرصه را تحت تعقیب بعنوان عناصر تجزیه طلب و … قرار می دهند. در حال حاضر می توان گفت جرم اکثریت فعالین اقوام و ملل غیر فارس که در بند نیروهای امنیتی و قضایی هستند، تنها دفاع از حق تحصیل به زبان مادری و رسمیت یافتن آن در فضای عمومی کشور است. در این بین فعالین آذربایجان بیشتر نمایان هستند که در وضعیت کنونی نزدیک به ۵۰ نفر در زندانهای رژیم تحت انواع شکنجه های روحی و جسمی قرار گرفته اند. پیشرو حرکت فعالین ملی آذربایجان نیز جنبش دانشجویی آذربایجان است که در همه عرصه های ملی و زبانی بیشترین ناملایمات را به جان خریده اند. این جنبش که بصورت مستقل و خودجوش در این عرصه فعالیت می کند،‌ توانسته است با بکارگیری روشهای مختلف مدنی از جمله انتشار نشریات دانشجویی به زبان تورکی،‌ برگزاری کلاسهای آموزش زبان تورکی در سطح دانشگاههای مختلف کشور،‌ برگزاری مراسمها و سمینارهای مختلف در زمینه هویت و فرهنگ آذربایجان،‌ برگزاری شبهای شعر تورکی در نقاط مختلف کشور و غیره نسبت به تحقق حقوق اولیه اقوام و ملل این سرزمین قامهای بلندی بردارد. به تبع آن بیشترین ضربه ها نیز به این جنبش وارد شده بطوریکه شمار زیادی از این دانشجویان در حال حاضر در زندان بسر می برند و خیلی های دیگر نیز محرومیت از تحصیل های آکادمیک را تجربه می کنند. در صورتیکه خواسته آنها که برگرفته از مطالبات ملت آذربایجان می باشد،‌ رسمیت یافتن زبان تورکی در کشور و حق حیات به متکلمین این زبان شیرین می باشد. جنبش دانشجویی آذربایجان و ملت آذربایجان اصلی ترین خواسته خود را در قالب شعر معروف پروفسور ذهتابی دنبال می کنند که: سو دئییب دیر منه اولده آنام آب کی یوخ یوخو اؤیرتدی اوشاقلیغدا منه خواب کی یوخ ایلک دفعه کی منه وئردی چؤرک، نان دئمه دی اولیندن منه دوزدانه، نمکدان دئمه دی