GUNAZ.TV
GÜNEY AZƏRBAYCANIN AZADLIQ SƏSİ
Zelenskiyə sui-qəsd cəhdinin qarşısı alınıb
Daha 3 məhkum edam edildi
Həmasın təklif etdiyi, İsrailin isə rədd etdiyi təklifdə nə yazılıb?
Birinci Qarabağ müharibəsində itkin düşmüş, 30 il sonra kimliyi müəyyən edilən şəhidin qalıqları Xaçmazda dəfn olunub
Argentina Azərbaycan və Ermənistan arasında delimitasiya prosesini alqışlayır
Putin Rusiya hökumətinin istefasını qəbul edib
Paşinyan: Ermənistan və Azərbaycan arasında sülh müqaviləsi noyabra qədər imzalana bilər
İranda mobil telefon oğurluğu artıb
İran Ermənistandakı mədəniyyət attaşesi: Erməmistnada fars dilinin inkişafına çalışırıq
Paşinyan Ermənistanda Rusiya telekanallarının yayımının dayandırıla biləcəyini deyib
Prezident İlham Əliyev: Azərbaycan təbii qazını Avropa məkanına etibarlı yollarla nəql edir
Azərbaycanla Slovakiya arasında müdafiə sahəsində əməkdaşlıq Sazişi imzalanıb
Slovakiya Baş naziri: Prezident İlham Əliyev ədalətsizliyə qarşı sinə gərir, suveren xarici siyasət aparır
Hicab bayrağımızdır- Polis komandanı
Paşinyan: Almatı Bəyannaməsinin sülh müqaviləsinə daxil edilməsi XİN başçılarının görüşündə müzakirə olunmalıdır
Paşinyan müxalifəti tənqid edib: Bəzi qüvvələr Ermənistanın suverenliyini ləğv etmək istəyir
Putin rəsmi olaraq beşinci dəfə Rusiya prezidenti vəzifəsinin icrasına başlayıb
ABŞ- İran bölgədəki sabitliyin pozulmasında əhəmiyyətli rol oynayır
Israilin Rəfah keçid məntəqəsini ələ keçirməsi nə anlama gəlir?
Dünya üzrə qızlar üçün ən birinci məktəb Marağa şəhərində olub
İranda intihar edən həkimlərin sayı artıb
İsrail ordusu RƏFAH keçidini nəzarətə aldığını bildirib
İranın Səhiyyə Nazirliyi apteklərə xəbərdarlıq edib
KİV: Rusiya artıq Krım körpüsündən silah daşımaq üçün istifadə etmir
SEPAH hərbi proqramlarını inkişaf etdirmək üçün İsveç universitetlərindən sui-istifadə edir
"Ölkənin gələcəyi heç də yaxşı görünmür"- keçmiş səhiyyə naziri
Ərdəbildə su böhranı - Sudan istifadədə qənaət etməyə çağırıldı
Traktor Fulada qarşı qalib gəlib
Qaşqay türkləri Azərbaycana dəstək verdi - Bu, bizə qarşı təhdiddir
Güneyli aktivistə məzuniyyət verilib
Sosial media fəalına qarşı cinayət işi açılıb
“Təpə Nənə” ritualı keçirilib
MAQATE rəhbərini İrana gətirən səbəb bəlli oldu!
Güneyli məhbus gəncin həyatı təhlükədədir
Medvedev: Ukraynaya qoşun göndərilsə, Vaşinqton, London və Parisə nüvə zərbəsi endiriləcək
Ermənistan XİN rəhbəri Almatı görüşündən danışıb
Qubadlıda mina təmizləmə zamanı kəllə sümüyü tapılıb
Simonyan Zaxarovanın sözlərini şərh edib: Ermənistan artıq Rusiyaya cavab verib
Putinin sözçüsü Fransanın Ukraynaya qoşun göndərməsi barədə məlumatı şərh edib
Rəsmi Moskva Ukraynada Şimali Koreya istehsalı raketlərdən istifadə olunmasını şərh etməyib
Azərbaycan və Ermənistan XİN başçılarının Almatıda müzakirə edəcəkləri məsələlər açıqlanıb
Məhkəmə vəkili həbs edilib
Qrossi Teharan gəlib
GünAz TV: M.Ə.Rəsulzadənin fəaliyyətinin mühüm bir hissəsini də onun dövlətimizin Azərbaycan adlandırılması əleyhinə olan fars şovinistlərinə qarşı mübarizəsi və yazdığ məqalələrdəki əsaslı cavabları təşkil edir.1918-ci ildə ilk Cümhuriyyətimizi yaradarkən dövlətin Azərbaycan adlandırılması İranda çoxlarını narahat etmiş, qəzetlərdə yazılar çap olunmuşdu.1923-cü ildə M.Ə.Rəsulzadənin İstanbulda “Azərbaycan Cümhuriyyəti, keyfiyyəti-təşəkkülü və şimdiki vəziyyəti” kitabı nəşr ediləndə Tehrandakı “Mibəni Yovmiyyə” qəzetində Rəsulzadə və Azərbaycan adı əleyhinə məqalə çap olunmuşdu.M.Ə.Rəsulzadənin həmin qəzetdəki məqaləyə cavabında tariximiz üçün çox maraqlı məqamların olduğunu diqqətə alıb oxuculara təqdim edirəm.Bu yazı ilk olaraq İstanbulda 1923 cü ildə “Yeni Qafqasiya” jurnalında çap edilib.Həmin yazını nəşrə hazırladığım “M.Ə.Rəsulzadə, Əsərləri, 2-ci cild, mühacirət dövrü” kitabına daxil etmişəm.
Nəsiman Yaqublu,
Tarix elmləri doktoru
ZƏRURİ BİR İZAH
(İdarəyə məktub)
6 Rəbbiyül axir 1342/15 Təşrini sani 1339, yıl:1, sayı: 4, s. 12-14
Tehranda müntəşir “Mibəni Yovmiyyə” qəzeti,Ruşəni bəyin keçənlərdə İran haqqında verdiyi bir konfransdan bəhs edərkən, “Azərbaycan Cumhuriyəti”adındakı risalənin müəllifi olmaq hesabiylə bizi də təhtı müaxizəyə(sıxışdırmağa) almışdır.
“Azərbaycan Cumhuriyəti”ndən bəziiranilərin naməmnun qaldıqlarını ağızdan-ağıza eşidiyordum. Fəqət bu adəmi məmnuiyətin Ruşəni bəyin Türk Ocağı heyəti idarəsinin dəxi mucibi təəssür(bir şeyin təsiri altında olma) və infial(xəcalət çəkmə) olan heysiyyəti-şikən nitqindən daha ziyadə mucibi təəssür və əndişə olduğunu qətiyyən xatır və xəyalə gətirməmişdim.
Ruşəniyə muqabələ edən “Mibən”qəzeti Türkiyə və türklük haqqında qullandığı lisani-təhqirdə tərəf müqabilinə rəhmət oxutduracaq bir məharət göstərdikdən sonra, bir çox şikayətlərdə bulunaraq, əzcümlə diyor ki:
“...axirən maarif nəzarətinin müsaidəsi ilə Rəsulzadə tərəfindən İran əleyhinə yazılan kitablar və İran azərbaycanlılarının türk olduqlarını tərənnüm etdirmək məsələyə başqa bir əhəmiyət verməkdədir”.
Bu surətlə, münaqişəni Ruşəni bəhsindən Rəsulzadə məbhəsinə nəql etdikdən sonra “Mibən”qəzetinin mühərriri bir az da bizi qarelərinə(oxucularına) tanıtmaq zəhmətinə qatlanmışdır. Abdi aciz, “ilk dövreyi məşrutiyyət”də Tehranda bulunmuş, İran bayrağının himayəsinə sığınmış, ən böyük “İrani Nov”qəzetinin baş mühərrirliyi bənə tovdi(təslim etmə) olunaraq məmləkətin siyasətinə müdaxiləm caiz görülmüş və sonra İranı tərk ilə bir müddət İstanbulda oturduqdan sonra Qafqasyaya ovdət eylədiyimdə, ilk işim “İran ilə ziddiyət” olmuş və Bakıdakı Müsavat hökuməti zamanında bu “müqəvva” hökumətin rəyasəsindən bulunmuş, Azərbaycanın ismini İrandan çalmış, şimdi də İstanbuldakı türk əfəndilərimə xoş gəlmək üçün “Azərbaycan Cumhuriyyəti” namında bülən və bələ (qosqoca) bir kitab, bu kitabda da Azərbaycan ismini hər iki Azərbaycana təmsil edərək, ismi kibi, İran Azərbaycanının cismini çalmanın dəxi qolay bir iş olduğunu təsəvvür etmişimdir”.
Məntiq zəifini söyüş qüvvəti ilə tovzi(bölüşdürən) edən mühərririn təzyiflərinə qarşı müqabilə etməyi heç cür özümə rəva görməm. Yalnız zikri keçən vəqayiin surəti cərəyanına aid xüsusatın pək yanlış olaraq təsbitini görmədiyimdən bəzi təshilata(asanlaşdırma) lüzum hiss ediyorum.
Əvvəla, munsif iranilərin dəxi təsdiq edəcəyi vəchilə, Tehran, bənə böyük bir qəzetin mühərrirliyini həvalə etmədi. Biləks, bən ilk dəfə olaraq böyük Avropa-qare(oxucu) və yovmi(gündəlik) bir qəzeti, “İrani Nov” təsis edərək Tehranı tərk etdim.
Saniyən, qüvvəm yetdiyi qədər İran istiqlalına xidmət eylədiyim halda, məatəəssüf, İran bayrağı məni himayə edəmədi və rus səfarətinin cabiranə müdaxiləsi üzərinə, bir həftə əsnasında İranı tərk etmək zərurətində qaldım, İstanbula isə rus təzyiqindən sığınmaq üçün gəldim.
Salisən, “Azərbaycan Cumhuriyyəti”namıyla kitabımı Maarif nəzarətinin müsaidəsi ilə yazmadım. Biləks, senzura tərəfindən müsaidə edilib edilməyəcəyi üzərinə pək çox düşündüm.
Bir kaç kəlmə də əsil mövzu üzərinə söyləyəlim:
Bu məqalədən də anlaşıldığı vəchilə iranlı dostlarımızın ən çox qızdıqları şey bənim azərbaycanlıların türk olduqlarını iddia edişimdir. “İran əleyhindəki iqdamatım” da qaliba bundan ibarət olacaq. Fəqət bu iddiaya qızmaqdan dəxi bayağı bir şey təsəvvür etməm. Bir xalqın milliyyətini tədqiq edərkən qonuşduğu lisanın əhəmiyyəti varsa, bu etibarla azərilər türkdür. Azərilərin fars ikən lisanları cəbrən alınıb da, yerinə türkcə qonuşduğu iddiasının vəhi olduğu aşikardır.
“Mibən”qəzetinin də zikr etdiyi vəchlə, nə Bakı ətrafındakı “tat köyləri”, nə də Suraxanıdakı atəşgədə Təbriz ilə ətrafının türkcə qonuşduğunu inkar etməzlər. Təbrizlilər bir çox saiqlər təhtində kəndilərini iranlı bilirlər. Sözün mənayı siyasisi ilə İranidirlər də. Fəqət, heç kimsə İran türklərinin dəxi mövcud olduğunu inkar edəməz. Bir İran türklüyü vardır. Azərbaycanlılar türkcə söylüyorlar. Təbriz ilə həvalisindəki xalq ədəbiyyatı, xalq lisanı, xalq adət və əxlaqı Bakı ilə Gəncə ətrafındakından başqa deyildir. “Aşıq Kərəm” ilə “Koroğlu” dastanları, Qafqasya ilə Anadoluda olduğu kibi, İran Azərbaycanında da mütədavildir. “Dədə Qorqud”un lisanı bu gün İrəvan ilə Təbrizdə söylənən lisandan pək də fərqli deyildir.
Bütün bunlara cavab olaraq, “Çingiz”in təbrizliləri fars ikən türk yapdığını” söyləmək qədər qeyri ciddi bir cavab təsəvvür olunamaz. Hələ “kəndilərini Çingizə məsub bilənlərin təbrizlilərin intiqamından (kəndilərini türk əddetməzlərsə) qorxduqları” kibi mülahizələr məntiqi bir cavab olmaq üzərə on para etmədiyi kibi bir “şahı”ya da dəyməz.
Vaxtilə qardaş İran xalqının hürriyət və istiqlalpərvəranə mücadiləsinə əlimizdən gəldiyi qədər müavinətdə bulunduq. Sıra öz məmləkətimizə gəldi. Onun xilası üçün çalışdıq. Bildiyimiz və bacardığımız kimi mübarizə etdik. Bu mübarizədə iranlı qardaşlarımız bizə ümid etdiyimiz müavinəti göstərmədilər. Bəlkə də məzur idilər. Fəqət zülm istibdadını pək daddıqları və hələ də dadmaqda olduqları Rusiya kimi ənud(inadcıl,tərs) bir düşmənə qarşı məruz qaldığımız fəlakət üzərinə Mihənlərin yaralarımıza duz tökəcəklərini də qətiyyən ümid etməzdik.
Fəqət İran əfkari ümumiyəsi üzərindəki mövqeyinin nə olduğunu bilmədiyimiz “Mibən”qəzetinin nəşriyatı zənn etməyiz ki, mütəfəkkir İranilərin dəxi iştirak edəcəyi bir lisan olsun. Nasıl ki, Ruşəninin lisanı dəxi, “Varlıq”qəzetinin söylədiyi kibi, ciddi Türk əfkari ümumiyəsinə tərcüman olamaz.
“Azərbaycan Cumhuriyyəti” adlı əsərin müəllifi
Rəsulzadə Məhəmməd Əmin
“Yeni Qafqasiya”,jurnalı,
6 Rəbiyül axir 1342/15 Təşrini sani 1339, yıl:1, sayı: 4, s. 12-14
Həmasın təklif etdiyi, İsrailin isə rədd etdiyi təklifdə nə yazılıb?
Paşinyan: Ermənistan və Azərbaycan arasında sülh müqaviləsi noyabra qədər imzalana bilər
Hicab bayrağımızdır- Polis komandanı
Israilin Rəfah keçid məntəqəsini ələ keçirməsi nə anlama gəlir?
İsrail ordusu RƏFAH keçidini nəzarətə aldığını bildirib
Ərdəbildə su böhranı - Sudan istifadədə qənaət etməyə çağırıldı
Qaşqay türkləri Azərbaycana dəstək verdi - Bu, bizə qarşı təhdiddir
MAQATE rəhbərini İrana gətirən səbəb bəlli oldu!
Medvedev: Ukraynaya qoşun göndərilsə, Vaşinqton, London və Parisə nüvə zərbəsi endiriləcək
Putinin sözçüsü Fransanın Ukraynaya qoşun göndərməsi barədə məlumatı şərh edib
Qrossi Teharan gəlib
İsrail Rəfah bölgəsini evakuasiya etməyə çağırdı
Fındıqlı meşələrində "yaşıl soyqırım", minlərlə nadir ağac növü kəsilib
İran dəstəkli Hizbullah yenidən İsraili hədəf aldı
Konqres: Ukrayna müharibədə məğlub olarsa, ABŞ qoşunları göndərilə bilər
Qəzzada ölənlərin sayı 34 654 nəfərə çatıb
Tanınmış baş məşqçi: Azərbaycana görə azərbaycanlılar qərar verməlidir
İran daha bir rekorda imza atdı- 2023-cü ildə yazıçıların ikinci ən böyük həbsxanası olub
Britaniya- İran bölgədəki qeyri-sabitliyə görə məsuliyyət daşıyır
İran jurnalistlərin həbsinə görə dünyada ikinci yerdədir
Urmu gölü barədə son məlumat açıqlandı
"Bələdiyyə əcnəbilərlə müqavilə bağlaya bilər, lakin gizli yox"- deputat
Ermənistan İranla hərbi anlaşma imzalamaq arzusundadır
Azad edilən ərazilərdə ötən ay 332 mina, 2502 PHS aşkarlanıb
İsrail kiber hücumlara qarşı elektron qübbə yaradır
Marağada 400 illik tarixi abidə məhv olur
İranda son 80 ilin rekord inflyasiyası qeydə alındı
Prezident: Biz imkan verə bilmərik ki, XXI əsrdə Avropanın bəzi ölkələri digər xalqlara müstəmləkə kimi yanaşsın
Aktivistin müvəqqəti azad olunmasına icazə verilmir
Tehran Azərbaycana qarşı indi də afrikalılardan istifadə edir
Netanyahu və Blinken Qüdsdə müzakirələrə başlayıb
İsrailin Tehranda öldürdüyü terrorçunun kimliyi məlum oldu
Tanınmış baş məşqçi: Azərbaycana görə azərbaycanlılar qərar verməlidir
14 gündə İran həbsxanalarında 63 nəfər edam edildi
Baş prokuror media əməkdaşlarını hədələdi
Azərbaycan müdafiə nazirinin müavini İrana səfər edib
İran daha bir rekorda imza atdı- 2023-cü ildə yazıçıların ikinci ən böyük həbsxanası olub
Qəzzada ölənlərin sayı 34 654 nəfərə çatıb