GUNAZ.TV
GÜNEY AZƏRBAYCANIN AZADLIQ SƏSİ
Malıbəylidə insana məxsus sümük fraqmentləri aşkar edilib
Zelenski Zalujnını Britaniyaya səfir təyin edib
Ermənistanda “Vətən naminə Tavuş" hərəkatının iştirakçılarını silahlı müqavimətə çağıran iki nəfər tutulub
Peskov: Erməni tərəfinin xahişi ilə Rusiya sərhədçiləri Ermənistan-Türkiyə, Ermənistan-İran sərhədində qalacaq
"Vətən naminə Tavuş" hərəkatının iştirakçıları İrəvana çatıblar
Husilər SEPAH-ın mərkəzində təlim keçib
Tanınmış rejissora ağır həbs cəzası verilib
Xaməneinin müşaviri təhdid etdi: Nüvə doktrinamızı dəyişə bilərik
Stoltenberq: NATO Ukraynaya qoşun göndərməyəcək
Beynəlxalq Əfv Təşkilatı məcburi hicabla bağlı İrana çağırış etdi
İcmalar Palatası SEPAH-ın terrorist təkilat kimi tanınmasını qərara alıb
Urmu və daha iki şəhərdə 7 məhbus edam edildi
Güney Azərbaycan Tələbə Hərəkatının il dönümü münasibəti ilə bildirişlər paylanıb
Şərqi Azərbaycanda işsizlərin sayı açıqlanıb - Ekspertlər isə təkzib edir
Rusiya XİN Britaniyanın anti-Rusiya addımlarına sərt cavab veriləcəyini vəd edib
Pakistanda İrana müxalif siyasi fəal öldürülüb
Güneyli aktivist Astara həbsxanasına köçürülüb
Kanada Parlamenti SEPAH-ı terrorçu elan etməyə çağırdı
İran rejiminin proksi qrupları hərəkətə keçib
İranda daha 4 məhklum edam edilib
İran dəstəkli Husi terrorçuların iki pilotsuz təyyarəsi vurulub
Zəhərləndiriciləri olan və vaxtları ötmüş 47 min ton yağ bazara buraxılıb
Sünnilərə qarşı təzyiqlər davam edir- Din xadimləri dindirildi
Kreml: Putinlə Paşinyanın görüşü hər iki tərəfə lazımdır
Rusiya Almatıda Azərbaycan-Ermənistan XİN başçılarının görüşünü alqışlayır
Güney Azərbaycan Tələbə Günüdür
“Bizim problemimiz apteklərdə hicaba riayət olunmaması deyil, dərman çatışmazlığıdır”- əczaçılar birliyi
Əli Xaməneinin Məkkədə aksiyaya çağırışı etirazlara səbəb oldu
Azərbaycan və Bolqarıstan arasında Strateji Tərəfdaşlığın gücləndirilməsi haqqında Birgə Bəyannamə imzalanıb
Fransa İran hakimiyyətini girov götürmə və bac almaqda ittiham edib
Sahibkarlar "uyğunsuz" geyim satdıqlarına görə həbs edilib
Muğanda tarixi qala məhv olmaq üzrədir
"İranın hal-hazrıda nüvə işinin vəziyyəti qənaətbəxş deyil" - Qrossi
Güneyli aktivistlər Əli Rəzeyzadə Nadarlı ilə görüşüblər
Güneyli şair Məhəmmədtağı Tağızadə dünyasını dəyişib
Litva Ukraynaya hərbçi göndərməyə hazır olduğunu açıqlayıb
Mərənddə hökumət məmurları həbs edilib
Zelenskiyə sui-qəsd cəhdinin qarşısı alınıb
Daha 3 məhkum edam edildi
Həmasın təklif etdiyi, İsrailin isə rədd etdiyi təklifdə nə yazılıb?
Birinci Qarabağ müharibəsində itkin düşmüş, 30 il sonra kimliyi müəyyən edilən şəhidin qalıqları Xaçmazda dəfn olunub
Argentina Azərbaycan və Ermənistan arasında delimitasiya prosesini alqışlayır
Putin Rusiya hökumətinin istefasını qəbul edib
Mif (usturə)
Təxminən 70 min il öncədən ortaya çıxan uslu insan (Homo Sapiens) insan tarixində yeni bir başlanğıcın və insan evriminin (təkamül) yaranmasından xəbər verdi. Bioloji varlıqdan qopub, mədəniyyət və sosial topluluğa keçən insanlar, düşüncə və davranış qurallarını qapsayırdı.
Toplayıcı və ovçu insan topluluqları doğa olayları qarşısında gücsüz qaldıqları üzündən bütün məsələlərə özəlliklə doğa, evrən (kainat) və insanların necə və niyə yaranmasına yanıt vermək üçün mif düşüncə sistemini yaratmışlar.
Doğa üzrə başqa yaradıqlarla (mocudat) birgə yaşayan insan oğlu evrənin yüzlərcə oyunçularından birisi idi.
Türklərin mif baxışlarında hər şey canlı idi və hər şeyin ruhu və iyyəsi (yiyə) var idi.
Türklərin göy tanrı və qam (şaman) inanclarında, yer kürəsi evrəndə olan cismlər kimi devinfən (hərəkətli) idi. Onların anlayışlarında hansısa bir məkan, mərkəziyyət daşımırdı.
Çünki baxışları yer üzünə deyil göy üzünə doğru idi. Türk qam inanclarında ağac, su, daş, torpaq, dağ, göy, od və sairə şeylər başlanqıc və qutsal idilər və türk insanları onlarla danışıb, onlara sayqı göstərirdilər.
Əsli Kərəm və Məlik Məmməd nağıllarında dabuna tanıq (şahid) oluruq. Dədə Qorqud isə
Yerlu qara dağların yıqılmasun
kölgəlicə qaba ağacun kəsilməsun
deyərkən onlara olan sayqı və inanclardan xəbər verməkdədir.
Yaşam ağacı düşüncəsi onun başlanqıc dirilik və artım anlayışını sərgiləməkdədir. Oğuz xanın bir qadını göydən və işıqdan doğulur və o biri qadını isə su üzərində bitən ağacın içindən yaranmaqdadır.
Türklərdə olan doğa inanc və sevgisi onların əski dünya görüşlərində qabarıq şəkildə yansımaqdadır. O inancların izlərini hələdə dində, folklorda, inanclarda və incəsənətdə görə bilirik və onlar odlara, çırağa, pir ağaclarına və suya olan andlar kimi yaşamaqdadırlar.
Din
Yer kürəsinin neçə dərəcə qızması ilə artım və bolluq yaranmış və əkin üçün şərait yaranmışdır. 12 min il öncə yaranan əkin devrimi insan tarixində yeni bir səhifənin açılmasına nədən olmuşdur.
Dağlardakı köhül və mağaralardan dağ ətəyi, çay qıraqları və düzənliklərə enən insan topluluqları əkin sahələrini çoxaldıb daha da artmışlar.
Metal əldə etmək vasitəsilə yerləri dahada dərin şümlayıb əkin sahəsində artım yaradan insanlar, bir sıra heyvan növlərini əhliləşdirib, əkin sahəsində çalışdırb və maldarlığa addım atmışdır. Artıq doğa və heyvanlar insan oğlunun əlaltısı yaradıqlarına dönüşürdülər və insanlar doğada müsaxilə etməklə dahada güclənirdilər.
Əkin evriminin dəmir dönəmində (təxminən 3000) insan daha güclənib yerdə öz iradəsini sərgiləyir. Belə olan halda evrənin iki oyunçusu oyun oynayır başqaları isə sönükürlər.
İnsan və tanrı
Hərari demişkən insan tanrı ilə anlama yapır və evrənin ən üstün yaradığına çevrilir.
O dönəmdən yaranan dini inancların bir çoxunda doğa və evrən insan üçün yaranmasından və onun insan ixtiyarında olmasından söz gedir.
Montiskiyo deyir: Hər bir qural, törə və dini hökmlərin arxasında onları yaradan etnosun kültür və coğrafiyaları dayanmaqdadır. Belə olan halda türklər din dönəmində daha artıq milli zehniyyətlərini əldən verməyə doğru sürüklənmişlər.
Daha çox şüubiyyə düşüncə sistemindən yararlanan türk zehniyyəti hələdə bu çorlardan qurtarıb yaralarını sağalda bilməmişdir.
Modernitə
Us və bilim əsasında daha irəliləyən insan sənayeləşmə, şəhərləşməni yaradıb genişləndirdi və yeni dövlət biçimini yaratmaqla yeni bir dünyaya ayaq basdı. Bilim vasitəsilə dünyada daha çox rol oynayan insan artıq yeni dünyanın tək qalan oyunçusu idi.
Din dillərinin və ümmətlərinin içindən qopub dünyəvi dövlət-millətlər yaradan insan toplumları genəl iradələrini sərgiləmək üçün bir-birlərilə anlaşıb toplumsal anlaşmanı ortaya qoymuşlar. Güc dahada genəlləşirdi və demokratik sistemlər qurulurdu. Dünya özü daha hızla və geniş şəkildə dəyişirdi.
Modern dönəmdə daha güclənən batı, dünyanın bir çox yerlərini həmdə doğu dünyasını ələ keçirib torpaqlarını sömürməyə başlamışdı.
Qacar türk dönəmində baş verən modernitə axımlarının nümayəndələri bölgədə farsçılıq əsasında bir dövlət-millət biçiminin yaranmasını cızmışdılar. Türklərin yeni dünyada zəifləyib yenilmələri, Azərbaycan torpaqlarının parçalanıb bölünməsinə nədən olsa da, siyasi güclərinin itirilməsi üzündən modern dünyaya fars pəncərəsindən baxmağa məcbur qaldılar.
Yeni yaradılan bir farsçılıq biçimi, türklərin əriyib asimilə olmasına, milli mənliklərini itirməsinə və milli zehniyyətin korlanmasına nədən oldu.
Modern çağda yaranan düşüncə və ideologiyalar fars dil və kültürü vasitəsi və saldırısilə türk millətinin qafalarına yağdırıldı və beləliklə də yenidən dünyanın neçə yönlü zərbələri və çorları onları dahada öz illi varlıqlarından uzaqlaşdırmağa sarı apardı.
Sonuc
Milli zehniyyət və düşüncənin aydınlaşmasında, öncə hər bir evrənin inanc və düşüncə çorları bəlli olub tanınmalıdır və bilimsəl şəkildə gözdən keçirilib milli zehniyyətdən silinməlidir.
Sonra isə milli çıxarlar əsasında yaradılan düşüncə sistemi əski və çağdaş düşüncələrin yararlı və güclü yerlərinin tərkibindən oluşmalıdır.
Belə olduqda milli düşüncəmiz gələcəyimizə işıq saçıb, milli özgürlüyü sağlayacaqdır.
Siyamək Mirzayi
Peskov: Erməni tərəfinin xahişi ilə Rusiya sərhədçiləri Ermənistan-Türkiyə, Ermənistan-İran sərhədində qalacaq
Xaməneinin müşaviri təhdid etdi: Nüvə doktrinamızı dəyişə bilərik
Beynəlxalq Əfv Təşkilatı məcburi hicabla bağlı İrana çağırış etdi
Güney Azərbaycan Tələbə Hərəkatının il dönümü münasibəti ilə bildirişlər paylanıb
İran rejiminin proksi qrupları hərəkətə keçib
İran dəstəkli Husi terrorçuların iki pilotsuz təyyarəsi vurulub
Güney Azərbaycan Tələbə Günüdür
Muğanda tarixi qala məhv olmaq üzrədir
Güneyli aktivistlər Əli Rəzeyzadə Nadarlı ilə görüşüblər
Həmasın təklif etdiyi, İsrailin isə rədd etdiyi təklifdə nə yazılıb?
Paşinyan: Ermənistan və Azərbaycan arasında sülh müqaviləsi noyabra qədər imzalana bilər
Hicab bayrağımızdır- Polis komandanı
Israilin Rəfah keçid məntəqəsini ələ keçirməsi nə anlama gəlir?
İsrail ordusu RƏFAH keçidini nəzarətə aldığını bildirib
Ərdəbildə su böhranı - Sudan istifadədə qənaət etməyə çağırıldı
Qaşqay türkləri Azərbaycana dəstək verdi - Bu, bizə qarşı təhdiddir
MAQATE rəhbərini İrana gətirən səbəb bəlli oldu!
Medvedev: Ukraynaya qoşun göndərilsə, Vaşinqton, London və Parisə nüvə zərbəsi endiriləcək
Putinin sözçüsü Fransanın Ukraynaya qoşun göndərməsi barədə məlumatı şərh edib
Qrossi Teharan gəlib
Ermənistan İranla hərbi anlaşma imzalamaq arzusundadır
İsrail kiber hücumlara qarşı elektron qübbə yaradır
Baş prokuror media əməkdaşlarını hədələdi
Tehran Azərbaycana qarşı indi də afrikalılardan istifadə edir
İsrailin Tehranda öldürdüyü terrorçunun kimliyi məlum oldu
Tanınmış baş məşqçi: Azərbaycana görə azərbaycanlılar qərar verməlidir
14 gündə İran həbsxanalarında 63 nəfər edam edildi
İran daha bir rekorda imza atdı- 2023-cü ildə yazıçıların ikinci ən böyük həbsxanası olub
Azərbaycan müdafiə nazirinin müavini İrana səfər edib
Qəzzada ölənlərin sayı 34 654 nəfərə çatıb
Azad olunan torpaqlarda 134 min hektar ərazi mina və partlamamış sursatlardan təmizlənib
Ərdəbildə su böhranı - Sudan istifadədə qənaət etməyə çağırıldı
Britaniya- İran bölgədəki qeyri-sabitliyə görə məsuliyyət daşıyır
Moləvi Əbdülhəmid sünnilərə qarşı ayrı-seçkiliyi qınayıb
İran jurnalistlərin həbsinə görə dünyada ikinci yerdədir
Tehranda məşhur nəşriyyat bağlandı
Qubadlıda mina təmizləmə zamanı kəllə sümüyü tapılıb
Pakistanda partlayış nəticəsində 1 nəfər ölüb, 20 nəfər yaralanıb