GUNAZ.TV
GÜNEY AZƏRBAYCANIN AZADLIQ SƏSİ
Ekoloq- Urmu gölünün rənginin dəyişməsi göölün quruması ilə bağlıdır
Azad edilmiş ərazilərdə 37583 hektar ərazi mina və partlamamış döyüş sursatlarından təmizlənib
Türkiyəli nazir Zəngəzur dəhlizinin işə düşəcəyi tarixi açıqlayıb
İranda şagirdlərə qarşı zorakılıq faktları gizli saxlanılır
NATO-nun ən güclü 10 ordusu arasında Türkiyənin yeri açıqlandı
Məhbus fəalın həyat yoldaşı təhlükəszlik idarəsinə çağırılıb
İranda 15 bəhai qadına ağır həbs cəzası verildi
Tehran “Hizbullah”ı qabaqcıl hava hücumundan müdafiə ilə təmin edib - İsrail mediası
Təbriz və Urmu həbsxanalarında 6 nəfər edam edilib
Şəhriyar şəhərində 261 nəfər həbs edilib
Böyük Britaniya Şimali Koreyaya və Rusiyaya qarşı yeni sanksiyalar tətbiq edib
Əli Xamenei kitab sərgisində özünü rüsvay etdi
Amerika və İran Omanda danışıqlar aparıb
Məlikanda məhkumun şallaq cəzasının icra edilib
Urmu həbsxanasında etiraz aksiyası keçirilib
Belarus Qarabağda 420 ailəlik yaşayış məntəqəsi tikəcək
İsrail ordusu Qəzzanın Cəbəliyə bölgəsində şiddətli döyüşlərin getdiyini açıqlayıb
Milli Məclis Lüksemburq Deputatlar Palatasının qətnaməsini sülh prosesinə maneə cəhdi kimi dəyərləndirib
Təbrizdə ekoloji problem- Zərərli tibbi tullantılar yeraltı su qaynaqlarını çirkləndirib
Putin: Rusiya hazırda Xarkovu ələ keçirməyi planlaşdırmır
Prezident İlham Əliyev və Lukaşenko Şuşaya səfər ediblər
"Traxtur" komandası seçmə kubokundan kənarda qaldı
Rəsmi Bakı: Fransa üzr istəməsə, bu, münasibətlərdə daha mənfi təsirlərə gətirib çıxaracaq
Evin həbsxanasında saxlanılan siyasi məhbusların həyatı təhlükədədir
Deputat: Ermənistanın 4 mindən çox itkinimizi məcburi əməyə cəlb etməsinə dair çoxsaylı məlumatlar vardı
XİN: Azərbaycanın İrandakı səfirliyinin yeni məkanı artıq müəyyən edilib
Təbrizdə məhbus fəallara dəstək posterləri yayılıb - Azərbaycan üçün birləşək!
Azərbaycan və Ermənistan parlamentlərinin sədrləri Cenevrədə görüşüb
Kəraçidə İrana bağlı terrorçular həbs edilib
Təbrizin mərkəzində avtomat silahlardan atəş açılıb
İranla Ermənistan arasındakı ticarət dövriyyəsi artıb
Şərqi Azərbaycan mədən ehtiyatlarına görə birinci yerdədir
Prezident: Azad edilmiş ərazilərin bərpasında Belarus şirkətlərinin iştirakına şad olardıq
Tikantəpədə tarixi abidənin bərpasına vəsait ayrılmır
ABŞ Qırmızı dənizdə Husilərin texnikasını ələ keçirib
“Hicab ümumi tələb deyil” - məclis deputatı
Nobel mükafatı laureatları İranı cavabdehliyə çağırdılar
İran rejiminin Şimali Koreya ilə əməkdaşlığa can atmasının səbəbi nədir?
Azərbaycan XİN Fransa daxili işlər nazirinə cavab verib
Azərbaycan və Belarus prezidentlərinin təkbətək görüşü olub
"İstədiyimiz vaxt İranı vura bilərik"- İsrail həbçisi
İran sünnilərinin lideri Türkiyəyə getdi
Neftayırma zavodunun işçiləri aksiya keçirir
İkinci Dünya Müharibəsindən sonra formalaşmış dünya düzəni dağılıb və onun bərpası mümkün deyil. Artıq bütün böyük dövlətlərin liderləri də şərti olaraq “Yalta-Potsdam dünya nizamı” adlandırılan düzənin dağıldığını etiraf edirlər.
Dünyamızın münasibətlər sistemi isə elə formalaşıb ki, bir düzən dağılan kimi yeni nizamın formalaşması başlayır. Yeni dünya düzəni isə bir qayda olaraq böyük dövlətlərin iştirak etdiyi müharibələrdən sonra, savaşın nəticələrinə uyğun formalaşmağa başlayır.
Yeni dünya düzənin qaçınılmaz bir proses olacağı aydın olsa da, yeni nizamın necə olacağı ilə bağlı bir-birinin tam əksinə iddialar var. ABŞ prezidenti Cozef Bayden Vaşinqtonun yeni dünya düzəninə liderlik etmək iddiasında olduğunu bəyan edib. İranın ali dini lideri Ayətullah Əli Xameneinin iddiası isə belədir ki, yeni dünya düzənində Amerikanın artıq heç bir rolu olmayacaq. Ayətullah Əli Xameneinin bu mövqeyi heç şübhəsiz ki, sağlam təhlilə və məntiqə əsaslanmır. Ən böyük siyasi, iqtisadi və hərbi gücə malik bir dövlətin yeni dünya düzənində heç bir rolunun olmayacağı haqqında iddia sağlam ağılın məhsulu hesab edilə bilməz.
İkinci Dünya Müharibəsindən sonra formalaşan “Yalta-Potsdam dünya nizamı”nda Moskva iki əsas güc mərkəzindən biri idi. Hindistan Silahlı Qüvvələrinin Baş Qərargah rəisi, general Anil Çauhan isə hesab edir ki, yeni dünya düzənində Rusiya geosiyasi əhəmiyyətini itirəcək. General Çauhan hesab edir ki, dünyanın ən böyük nüvə arsenalına malik olmasına və Pekinlə müttəfiqlik münasibətləri yaratmasına baxmayaraq Rusiyanın təsirinin azalması qaçılmazdır. Əslində isə, general Çauhanın təsvir etdiyi vəziyyətin gerçəkləşməsi prosesinin şahidi və müəyyən mənada da iştirakçısıyıq. Rusiyanın təsiri sürətlə azalır. Postsovet məkanın bütün çoğraiyasında, Şərqi Avropa, Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Asiyada Rusiyanın təsir gücü 24 fevral 2022-ci ildən öncəki vəziyyətlə müqayisədə ciddi şəkildə azalıb. Rusiya hələlik bu çoğrafiyanın ən böyük dövləti olaraq qalsa da, artıq bölgənin hakimi deyil.
Rusiyanın mövqelərinin zəifləməsi, xüsusilə Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Asiyada təsirinin azalması İranın mövqelərinin də zəifləməsinə səbəb olmağa başlayıb.
Moskvanın itirdiyi mövqeyini Pekinin tutacağı, Rusiya, İran və Şimali Koreyanın yer aldığı “Şər oxu”na Çinin liderlik edərək yeni dünya düzənində güc mərkəzlərindən biri olacağı haqqında fikirlərin müəyyən əsası olsa da, belə bir prespektivi istisna edən çox ciddi amillər var. Çin özü də belə bir güc mərkəzi yaratmaq istəmədiyini artıq bəyan edib. Asiya-Sakit Okean İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının (APEC) San-Fransiskoda keçirilən sammiti çərçivəsində ABŞ prezidenti Co Baydenlə görüşdə Çin dövlət başçısı Si Cinpin ABŞ-yə qarşı avtoritarların alyansını, yuxarıda bəhs edilən “Şər oxu”nu yaratmayacağı ilə bağlı vəd verdi. “Şər oxu” yaratmayacağı vəd ilə yanaşı Si Cinpin Çinin ABŞ-nin dostu və tərəfdaşı olmağa hazır olduğunu bəyan etməsi tamamilə yeni geosiyasi vəziyyət yaradır. Bu o deməkdir ki, İranın qurtuluş kimi gördüyü “Şər oxu”nun formalaşma ehtimalı minimuma yaxındır.
Ukraynaya qarşı müharibədə hərbi-siyasi uğursuzluqlara məruz qalan Rusiyanın isə İranın yeganə sığınacaq kimi gördüyü “Şər oxu”nu yaratmağa imkanı yoxdur. “Şər oxu” olmadan isə İran üzləşdiyi çağrış və təhlükələrə cavab vermək imkanında deyil. İmperiya və böyük dövlətləri tarix səhnəsindən silən ən ciddi amil üzləşdikləri çağrış və təhlükələrə cavab vermək imkanında olmamasıdır. Sovet İttifaqının taleyi buna ən bariz nümunədir. İrandan dəfələrlə güclü və böyük olan Sovet İttifaqı xarici hərbi müdaxilə ilə deyil, üzləşdiyi çağrış və təhlükələrə cavab vermək imkanında olmadığına görə dağıldı.
Böyük Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin bir əsr öncə irəli sürdüyü “İnsanlara hürriyyət, millətlərə istiqlal” tezisi bu gün dünyanı hərəkətə gətirən əsas ideyaya çevrilib. Əsarət altında olan xalqların istiqlaliyyət uğrunda mübarizəsi iki il öncə ilə münasibətdə beynəlxalq münasibətlərdə indi daha çox dəstək qazanmağa başlayır.
“Post-Rusiya Azad Xalqlarının Forumu”nun ligitimləşərək Moskvanın əsarətində olan xalqları təmsil edən platforma kimi tanınması, Beynəlxalq Uyğur Forumunun güclənməsi millətlərin istiqlal mübarizəsinin iki il öncə ilə müqayisə edilməz dərəcədə dəstək qazandığını göstərir.
Nobel Sülh Mükafatının İranda qadın hüquqları uğrunda mübariz, əslən Güney Azərbaycandan olan Nərgiz Məhəməddiyə, Avropa İttifaqının insan hüquqları sahəsində ən yüksək mükafatı olan Andrey Saxarov adına“Düşüncə Azadlığı” Mükafatının da İranda şəriət qaydalarının qurbanı olan Məhsa Əminiyə verilməsi təsadüfi deyil. Bu iki hadisə göstərir ki, İrana yönəlik siaysətdə insanları hürriyyətə qovuşduracaq universal insan hüquqlarına daha çox önəm veriləcək.
Buna görə də müasir dövrdə “Şər oxu”nun liderliyi ilə dünya düzəni yarana bilməz. Yaransa belə, belə dünya nizamının həyati qabliyyətli ola bilməz. Dünya nizamının totalitarizm və təcavüz üzərində qurulduğu dövr keçmişdə qalıb və geri qayıda bilməz. ABŞ prezidenti Cozef Baydenin qeyd etdiyi kimi, yeni dünya nizamı milli dövlətlərin ərazi bütövlüyü, suverenliyi və universal insan hüquqları əsasında formalaşmalıdır.
“Yalta-Potsdam dünya nizamı” əsasən Avrasiyaya aid idi. Həmin düzənin dağılması isə Avrasiyadakı siyasi münasibətlər sistemini və geosiyasi konfiqurasiyanı dağıdacaq. Bu proses Avrasiyadakı bütün ölkələrə təsir edəcək proses olsa da, əsas təsiri Rusiya və İranda müşahidə ediləcək. “Yalta-Potsdam dünya nizamı”nın dağılması əslində Rusiya və İranın dağılmasını ehtiva edir.
Bütün bunlar əsas verir deyək ki, universal insan hüquqları əsasında formalaşacaq yeni dünya düzənini İranda xalqların öz müqəddəratını təyinetmə hüququnun tanınacağı bir dünya olacaq. Çünki İran milli dövlət olmadığı kimi, insan haqq və hüquqlarını ən sərt şəkildə məhdudlaşdıran ölkədir. Universal insan hüquqlarının hakim olacağı dünyada isə İran kimi çoxmillətli ölkə totalitar rejimlə davam edə bilməz. Digər tərəfdən İran kimi totalitar rejimlər əsasən dünyadakı mövqeyini və təsir dairəsini itirdikdə dağılmağa başladığı da tarixdən məlumdur.
İsrailin HƏMAS-ın terror hücumuna qarşı başlatdığı antiteror əməliyyatı həm də İranın on illiklər ərzində on milyardlarla dollara sərf edib hazırladığı və Tehranın təsir dairəsini yaymağa xidmət edən proksi qüvvələrə yönəlib. Həmin proksi qüvvələrin məğlubiyyəti İranın Yaxın Şərqdəki təsir dairəsinin kəskin azalmasına səbəb olacaq. Çünki, bu qüvvələr teokratik rejimin bir hissəsinə çevrilib və onların uğuru Tehran rejiminin qələbəsi hesab olunur. Bu qüvvələrin məğlubiyyəti və təsir imkanlarının azaldılması İranın məğlubiyyəti olacaqdır. HƏMAS-ın strukturunun dağıdılması, Hizbullahın İsraillə müharibədən yayınmağa çalışaraq öz qınına çəkilməsi Tehranın məğlubiyyətidir. Daha geniş mənada isə bu hadisə İranın öz təsir dairəsini yaratmaq üçün uzun illər ərzində on milyardlarla dollar xərcləyib müəyyən uğurlar qazandığı siyasətin iflasıdır. Yaxın Şərqi təsir altında saxlamağa yönəlmiş bu siyasətin iflası teokratik rejimin ligitimliyini tamamilə itirməsinə səbəb olacaqdır. Bundan sonra İranda mərkəzdənqaçma prosesi tarixin dialektik inkişaf qanuna uyğun olaraq həlledici mərhələyə daxil olacaq.
Güney Azərbaycan istiqlaliyyətini qazanmadan yeni dünya düzəninin formalaşması başa çata bilməz. Yeni dünya düzəninin formalaşması prosesi yalnız Güney Azərbaycan istiqlaliyyətini qazandıqdan sonra başa çatacaq. Bu isə o deməkdir ki, Güney Azərbaycanın istiqlaliyyəti tarixin dialektik inkişaf qanunın diqtəsi olaraq tarixi zərurətə çevrilib.
Xaqani Cəfərli
Politoloq
Ekoloq- Urmu gölünün rənginin dəyişməsi göölün quruması ilə bağlıdır
NATO-nun ən güclü 10 ordusu arasında Türkiyənin yeri açıqlandı
Məhbus fəalın həyat yoldaşı təhlükəszlik idarəsinə çağırılıb
Tehran “Hizbullah”ı qabaqcıl hava hücumundan müdafiə ilə təmin edib - İsrail mediası
Əli Xamenei kitab sərgisində özünü rüsvay etdi
İsrail ordusu Qəzzanın Cəbəliyə bölgəsində şiddətli döyüşlərin getdiyini açıqlayıb
Milli Məclis Lüksemburq Deputatlar Palatasının qətnaməsini sülh prosesinə maneə cəhdi kimi dəyərləndirib
Təbrizdə ekoloji problem- Zərərli tibbi tullantılar yeraltı su qaynaqlarını çirkləndirib
Evin həbsxanasında saxlanılan siyasi məhbusların həyatı təhlükədədir
XİN: Azərbaycanın İrandakı səfirliyinin yeni məkanı artıq müəyyən edilib
Azərbaycan və Ermənistan parlamentlərinin sədrləri Cenevrədə görüşüb
ABŞ Qırmızı dənizdə Husilərin texnikasını ələ keçirib
İran rejiminin Şimali Koreya ilə əməkdaşlığa can atmasının səbəbi nədir?
"İstədiyimiz vaxt İranı vura bilərik"- İsrail həbçisi
Neftayırma zavodunun işçiləri aksiya keçirir
"Qüds" qüvvələrinin komandiri Avropa ölkələrini təhdid etdi
Tehranda Azərbaycan türkcəsində olan kitablar sərgidən yığışdırılıb
Ərdəbil prokuroru sahibkarları təhdid etdi - Cəzalandırılacaqlar
2 terrorçu qruplaşmanın lideri Tehranda görüşdü
İranda Azərbaycana qarşı təbıiğat genişlənib
Azərbaycannın Kirmana daşınan illik sərvətinin məbləği açıqlandı- 1 milyard 200 milyon dollar
Türkmən etniklərin tərkibini dəyişmə siyasəti davam etdirilir
“PKK İraqın Türkmən Cəbhəsinə bir hədədir” cəbhənin sədri
Urmu gölünün durumunu əks etdirən son peyk fotosu yayıldı
ABŞ Ukrayna üçün 2 milyard dollar dəyərində silah müqaviləsi elan edib
Suya görə İranla Əfqanıstanın gərginliyi artır
Yevgeni Nikiforov: Rusiya sülhməramlıları qarşıya qoyulmuş vəzifələri yüksək səviyyədə yerinə yetiriblər
Qərbi Azərbaycanda yer adları dəyişdirilir
Tanınmış rejissor məhbus sənətçinin əsərləri yaydı
İranda öldürülən qadınlar barədə statistikası açıqlandı
Ucanda tarixi qala məhv olmaq üzrədir
2 terrorçu qruplaşmanın lideri Tehranda görüşdü
Azərbaycan və Ermənistan XİN başçıları danışıqları davam etdirməyə razılaşıblar
Çinin şərqində 2 gəmi İran neftini limanda boşaldırlar
ABŞ Hindistanla İran arasındakı razılaşmadan narahatdır
İranda Azərbaycana qarşı təbıiğat genişlənib
Sünni lider bəluç müğənninin öldürülməsini qınayıb
Hərbi vəzifəlilərin təlim toplanışında növbəti tapşırıqlar icra edilir