GUNAZ.TV
GÜNEY AZƏRBAYCANIN AZADLIQ SƏSİ
Ermənistanın Kirants kəndində sonuncu sərhəd dirəkləri quraşdırılıb
Həmas, Husi və Hizbullah terror təşkilatları Rəisinin ölümünə yas saxlayır
Şərqi Azərbaycana yeni vali təyin edildi
Rəisini əvəz edən Məhəmməd Moxber kimdir?
Tehranda silahlı qarşıdurma - Üç polis güllələnib
Şərqi Zəngəzur və Qarabağa köçən fermer kişi və qadınların sayı məlum olub
İran Prezidentinin ölümü ilə əlaqədar Suriya, Pakistan və Livan matəm elan edib
Artilleriya bölmələrinin döyüş atışlı taktiki təlimi başa çatıb
Azad olunan ərazilərdə daha 35 mina aşkarlanıb
XİN: Azərbaycan Tayvanın müstəqilliyini tanımır
Peskov: İran helikopter qəzasının araşdırılması üçün Rusiyadan kömək istəməyib
Rəisinin ölümü Yaxın Şərqə təsir edəcək
Kreml: Zelenskinin səlahiyyət müddətinin başa çatması xüsusi hərbi əməliyyatın keçirilməsinə təsir göstərmir
Milli fəallar məhkəməyə çağırıldı
Məlikanda azərbaycanlı fəal həbs edildi
İran Polis Komandanlığı media fəallarına xəbərdarlıq etdi
KİV: ABŞ Gürcüstanda "xarici agentlər" haqqında qanunun müəlliflərinə sanksiya tətbiq edəcək
Rəisiyə görə beş günlük matəm elan edildi
İran XİN rəhbərinin vəzifələrini icra edəcək şəxs məlum olub
Gürcüstan parlamentinin spikeri avropalı siyasətçiləri ikiüzlülükdə ittiham edib
Xameneinin varisi kim olacaq?
Rəisinin ölümünə görə İranda milli matəm elan edilib
İran birjasında tətil edildi, futbol yarışları dayandırıldı
İham Əliyev İranın rəhbərinə başsağlığı verdi
Rəisinin səlahiyyətlərini Müxbir yerinə yetirəcək
Rəisinin helikopterində həlak olanların tam siyahısı açıqlandı
İbrahim Rəisinin olduğu helikopterin bütün sərnişinləri həlak olub
İran Rəisi üçün xahiş etdi, Türkiyə yardım göndərdi
Qızıl Aypara Cəmiyyətitəkzib etdi- Prezidentin helikopteri tapılmayıb
İran paytaxtında təhlükəsizlik tədbirləri gücləndirildi
SEPAH və sərhəd qüvvələri Arazın cənubunu nəzarətə götürdü
Rəisini axtaran xilasedicilər itkin düşdü
Azərbaycan Prezidenti Rəisinin qəzaya düşməsi ilə bağlı paylaşım etdi
Rəisinin havadan axtarışı dayandırıldı
İbrahim Rəisinin helikopterinin tapılması ilə axtarışlar davam edir- Nəticə yoxdur
Helikopter qəzası: İran hökuməti Böhran Qərargahə yaratdı
İran prezidentinin helikopteri qəzaya uğrayıb
Təbrizdə bir neçə küçənin qədim adları dəyişdirildi
Azərbaycan və İran Prezidentlərinin görüşü olub
İsrail ordusu Rəfahda 50-yə yaxın terrorçunu məhv edib
Tehran Vaşinqtonla dolayı danışıqlar apardığını təsdiqləyib
Milli fəal sürgünə göndərildi
Ekoloq- Urmu gölünün rənginin dəyişməsi göölün quruması ilə bağlıdır
GünAz TV: Bu gün müsəlman Şərqində ilk dünyəvi demokratik dövlət olan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaranmasının 100 ili tamam olur.
Cümhuriyyətin yarandığı gün - 28 may Azərbaycanda Respublika günü kimi qeyd edilir.
100 il əvvəl sahəsi 114 min kvadrat kilometr (kilometr murəbbə) olan Xalq Cümhuriyyəti müsəlman dünyasında ilk parlamentli demokratik respublika idi.
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin (AXC) qurulması 28 may 1918-ci ildə Tiflis şəhərindəki Qafqaz canişininin binasında Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin sədri olduğu Azərbaycan Milli Şurası tərəfindən bəyan edilib.
100 il öncə - 1918-ci il mayın 28-də Azərbaycanın istiqlaliyyətinin elan edilməsində, Xalq Cümhuriyyətinin təşəkkül tapmasında və fəaliyyət göstərməsində Cümhuriyyətə rəhbərlik etmiş şəxslərin –Məhəmməıd Əmin Rəsulzadənin, Əlimərdan bəy Topçubaşovun, Fətəli xan Xoyskinin, Həsən bəy Ağayevin, Nəsib bəy Yusifbəylinin, Səməd bəy Mehmandarovun, Əliağa Şıxlinski və başqalarının böyük xidmətləri olub.
Bu görkəmli dövlət xadimlərinin, vətənpərvər ziyalıların, peşəkar hərbçilərin adları xalqımızın yaddaşına əbədi həkk olunub. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Avropanın demokratik dəyərləri ilə Şərq mədəniyyətinin xüsusiyyətlərini üzvi şəkildə birləşdirən yeni dövlət və cəmiyyət nümunəsi idi.
AXC-nin qurulmasına dair Milli Şuranın İstiqlal Bəyannaməsində deyilirdi:
“Bu gündən etibarən Azərbaycan xalqı hakimiyyətə malik olduğu kimi, Cənub-Şərqi Zaqafqaziyanı əhatə edən Azərbaycan da tam hüquqlu müstəqil bir dövlətdir;
Müstəqil Azərbaycan dövlətinin idarə forması Xalq Cümhuriyyətidir;
Azərbaycan Cümhuriyyəti bütün millətlərlə, xüsusilə qonşu olduğu millətlər və dövlətlərlə mehriban münasibətlər yaratmaq əzmindədir;
Azərbaycan Cümhuriyyətinin milliyyətindən, məzhəbindən, sinfindən, silkindən və cinsindən asılı olmayaraq öz sərhədləri daxilində yaşayan bütün vətəndaşlarına siyasi hüquqlar və vətəndaşlıq hüququ təmin edir;
Azərbaycan Cümhuriyyətinin öz ərazisi daxilində yaşayan bütün millətlərin sərbəst inkişafı üçün geniş imkanlar yaradır;
Müəssislər Məclisi toplanıncaya qədər Azərbaycanın başında xalqın seçdiyi Milli Şura və Milli Şura qarşısında məsuliyyət daşıyan Müvəqqəti Hökumət durur”.
M. Ə. Rəsulzadə Azərbaycanın müstəqilliyinə dair Batumda Osmanlı imperiyası ilə danışıqlar apardığından, İstiqlal Bəyannaməsinin elan olunduğu iclasa Azərbaycan Milli Şurasının sədr müavini Həsən bəy Ağayev sədrlik edib. Mustafa Mahmudovun katib olduğu iclasa Fətəli Xan Xoyski, Xəlil bəy Xasməmmədov, Nəsib bəy Yusifbəyli, Mirhidayət Seyidov, Heybətqulu Məmmədbəyov, Nəriman bəy Nərimanbəyli (bolşevik Nəriman Nərimanov deyil - red.), Mehdi bəy Hacınski, Ələsgər bəy Mahmudbəyov, Aslan bəy Qardaşov, Sultanməcid Qənizadə, Əkbər Ağa Şeyxülislamov, Mehdi bəy Hacıbababəyov, Məmməd Yusif Cəfərov, Xudadat bəy Məlik-Aslanov, Rəhim bəy Vəkilov, Həmid bəy Şahtaxtinski, Firudin bəy Köçərli, Cəmo bəy Hacınski, Şəfi bəy Rüstəmbəyov, Xosrov Paşa bəy Sultanov, Cəfər Axundov, Məhəmməd Məhərrəmov, Cavad Məlik-Yeqanov və Hacı Molla Səlim Axundzadə qatılıblar.
Azərbaycan Milli Şurasının həmin iclasında bitərəf Fətəli Xan Xoyskinin rəhbərliyi ilə AXC-nin ilk müvəqqəti hökumətinin tərkibini də təsdiqlənib. İlk hökumətin tərkibi belə idi:
Fətəli xan Xoyski - Nazirlər Şurasının sədri və daxili işlər naziri
Xosrov Paşa bəy Sultanov - hərbi nazir
Məmmədhəsən Hacınski - xarici işlər naziri
Nəsib bəy Yusifbəylı - maliyyə naziri və xalq maarif naziri
Xəlil bəy Xasməmmədov - ədliyyə naziri
Məmmədyusif Cəfərov - ticarət və sənaye naziri
Əkbər Ağa Şeyxülislamov - əkinçilik naziri və əmək naziri
Xudadat bəy Məlik-Aslanov - yollar naziri və poçt-teleqraf naziri
Camo bəy Hacınski - dövlət nəzarətçisi.
AXC elan olunarkən Bakı Stepan Şaumyanın başçılığı altında bolşevik-daşnak birləşmələrinin nəzarəti altında olduğundan, Azərbaycan hökuməti müvəqqəti olaraq Gəncə şəhərində fəaliyyət göstərib. 1918-ci il sentyabrın 15-də ağır döyüşlərdən sonra AXC milli ordusunun və Nuru Paşanın başçılıq etdiyi Qafqaz İslam Ordusunun hissələri Bakını bolşevik-daşnak və ingilis hərbi dəstələrindən azad edib. Bundan sonra Azərbaycan hökuməti Bakıya köçüb.
1918-ci il dekabrın 7-də saat 13:00-da Hacı Zeynalabdin Tağıyevin qızlar məktəbinin binasında (hazırda AMEA-nın Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunun yerləşdiyi bina) Azərbaycan parlamentinin təntənəli açılışı olub. Parlamentin açılışında Azərbaycan Milli Şurasının sədri M.Ə.Rəsulzadə geniş təbrik nitqi söyləyib.
Əlimərdan bəy Topçubaşov parlamentin sədri, Həsən bəy Ağayev isə onun birinci müavini seçilib. Ə.Topçubaşov Paris sülh konfransında olduğundan, parlamentə H. Ağayev rəhbərlik edib. Parlamentin ilk iclasındaca F. X. Xoyski hökumətinin istefası qəbul edilib və yeni hökumətin təşkil olunması qərara alınıb. Yeni hökumətin təşkili yenidən F. X. Xoyskiyə tapşırılıb.
AXC-nin müstəqilliyi ilk olaraq 1918-ci il iyunun 4-də Osmanlı imperiyası tərəfindən rəsmən tanınıb.
AXC-nin mövcud olduğu dövrdə parlamentin ümumilikdə 155 iclası keçirilib. Bunun 10-u Azərbaycan Milli Şurasının (27 may - 19 noyabr 1918-ci il), 145-i isə Azərbaycan parlamentinin fəaliyyət göstərdiyi dövrə (7 dekabr 1918-ci il - 27 aprel 1920-ci il) aiddir.
Parlamentin müzakirəsinə 270-dən çox qanun layihəsi çıxarılıb, onlardan 230-a yaxını qəbul olunub. Parlament qanunlarının hazırlanması, müzakirəsi və təsdiq olunmasında 11 fraksiya və qrupa mənsub olan millət vəkilləri iştirak edib. Parlamentdə 11 komissiya olub.
Təəssüf ki, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti cəmi 23 ay yaşaya bildi. 1920-ci il aprelin 27-28-də Azərbaycan Rusiya imperiyası tərəfindən işğal olundu, Cümhuriyyət hökuməti süquta uğradı,
Cəmi 23 ay fəaliyyət göstərməsinə baxmayaraq, Cümhuriyyət dövründə həyata keçirilən tədbirlər müstəqil dövlətçiliyimizin əsaslarının yaradılması və gələcək inkişaf yolunun müəyyənləşdirilməsi baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb etdi.
Demokratik hüquq və azadlıqların bərqərar olması, etnik və dini mənsubiyyətdən asılı olmayaraq bütün vətəndaşların bərabər hüquqlarının tanınması, hətta bir çox Avropa ölkəsindən daha əvvəl qadınlara seçki hüququnun verilməsi, Azərbaycan dilinin dövlət dili elan edilməsi, təhsil və mədəniyyətin inkişafına xüsusi diqqət göstərilməsi, nizami Milli Ordunun, təhlükəsizlik strukturlarının qurulması və sair işlər Xalq Cümhuriyyəti hökumətinin yürütdüyü siyasətin miqyasını, mahiyyət və mənasını əyani şəkildə səciyyələndirir.
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti xüsusən təhsilin, mədəniyyətin, ədəbiyyat və incəsənətin inkişafı sahəsində fəaliyyəti ilə yadda qalıb. Azərbaycan hökumətinin həyata keçirdiyi tədbirlərdən biri tədris müəssisələrinin milliləşdirilməsi oldu. 1919-cu il sentyabrın 1-də Azərbaycan parlamenti Dövlət Universitetinin təşkili haqqında qanun qəbul etdi və bununla milli təhsil ocağının əsası qoyulub. AXC dövründə Azərbaycanda ilk muzey “İstiqlal” muzeyi təşkil olunub. Eyni zamanda Bakıda etnoqrafiya muzeyinin yaradılması haqqında Maarif Nazirliyi qarşısında məsələ qaldırılıb. Xalq Cümhuriyyətinin zəngin və rəngarəng, orijinal mətbuatı olub. 1918-20-ci illərdə Bakıda, Gəncədə və respublikanın digər şəhərlərində onlarca qəzet və jurnal nəşr olunub.
70 il sonra Azərbaycan ikinci dəfə müstəqilliyini bərpa etdikdə özünü 1918-20-ci illərdə mövcud olmuş Azərbaycan Xalq Cumhuriyyətinin hüquqi, siyasi, mənəvi varisi elan etdi. Bu gün bayrağımız, gerbimiz, himnimiz o dövrdəkidir. Bu gün də Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin tarixini, onun görkəmli şəxsiyyətlərinin fəaliyyətini dərindən öyrənməli, ideyalarını təbliğ etməli, təcrübəsindən bəhrələnməliyik.
Cümhuriyyətin tarixi təcrübəsi göstərir ki, dövlət müstəqilliyini və suverenliyi əldə etmək kifayət deyil, həm də onu bütün vasitələrlə qorumaq və möhkəmləndirmək lazımdır.
Respublika Günü 1990-cı ildən dövlət bayramı kimi qeyd olunur. Əmək Məcəlləsinə görə, 28 may qeyri-iş günü elan edilib.
N.S
Həmas, Husi və Hizbullah terror təşkilatları Rəisinin ölümünə yas saxlayır
Rəisini əvəz edən Məhəmməd Moxber kimdir?
Tehranda silahlı qarşıdurma - Üç polis güllələnib
Rəisinin ölümü Yaxın Şərqə təsir edəcək
Məlikanda azərbaycanlı fəal həbs edildi
Rəisiyə görə beş günlük matəm elan edildi
İham Əliyev İranın rəhbərinə başsağlığı verdi
Rəisinin helikopterində həlak olanların tam siyahısı açıqlandı
İbrahim Rəisinin olduğu helikopterin bütün sərnişinləri həlak olub
Qızıl Aypara Cəmiyyətitəkzib etdi- Prezidentin helikopteri tapılmayıb
İran prezidentinin helikopteri qəzaya uğrayıb
Azərbaycan və İran Prezidentlərinin görüşü olub
Ekoloq- Urmu gölünün rənginin dəyişməsi göölün quruması ilə bağlıdır
NATO-nun ən güclü 10 ordusu arasında Türkiyənin yeri açıqlandı
Məhbus fəalın həyat yoldaşı təhlükəszlik idarəsinə çağırılıb
Tehran “Hizbullah”ı qabaqcıl hava hücumundan müdafiə ilə təmin edib - İsrail mediası
Əli Xamenei kitab sərgisində özünü rüsvay etdi
İsrail ordusu Qəzzanın Cəbəliyə bölgəsində şiddətli döyüşlərin getdiyini açıqlayıb
Milli Məclis Lüksemburq Deputatlar Palatasının qətnaməsini sülh prosesinə maneə cəhdi kimi dəyərləndirib
Təbrizdə ekoloji problem- Zərərli tibbi tullantılar yeraltı su qaynaqlarını çirkləndirib
Azərbaycannın Kirmana daşınan illik sərvətinin məbləği açıqlandı- 1 milyard 200 milyon dollar
“PKK İraqın Türkmən Cəbhəsinə bir hədədir” cəbhənin sədri
ABŞ Ukrayna üçün 2 milyard dollar dəyərində silah müqaviləsi elan edib
Yevgeni Nikiforov: Rusiya sülhməramlıları qarşıya qoyulmuş vəzifələri yüksək səviyyədə yerinə yetiriblər
Qərbi Azərbaycanda yer adları dəyişdirilir
2 terrorçu qruplaşmanın lideri Tehranda görüşdü
ABŞ Hindistanla İran arasındakı razılaşmadan narahatdır
İranda Azərbaycana qarşı təbıiğat genişlənib
Belarus Qarabağda 420 ailəlik yaşayış məntəqəsi tikəcək
Ərdəbilli məhbus aclıq aksiyası keçirir
Tehranda Azərbaycan türkcəsində olan kitablar sərgidən yığışdırılıb
İranda şagirdlərə qarşı zorakılıq faktları gizli saxlanılır
İran rejiminin Şimali Koreya ilə əməkdaşlığa can atmasının səbəbi nədir?
Bayden administrasiyası İsrailə əlavə 1 milyardlıq silah göndərir
“İrandan gələn təhlükələr artacaq” – Rişi Sunak
Ərdəbil prokuroru sahibkarları təhdid etdi - Cəzalandırılacaqlar
"İstədiyimiz vaxt İranı vura bilərik"- İsrail həbçisi
ABŞ Qırmızı dənizdə Husilərin texnikasını ələ keçirib