“Həlledici anda Güneyə açıq dəstək üçün hazır olmalıyıq”-MÜSAHİBƏ

SON XƏBƏRLƏR

“Həlledici anda Güneyə açıq dəstək üçün hazır olmalıyıq”-MÜSAHİBƏ

2023.06.21, 10:41

44 günlük müharibədən sonra yaşadığımız regionda siyasi düzən dəyişib. Azərbaycan proseslərdə diktə edən tərəf kimi çıxış edir. Türkiyənin bölgədə aktivliyi, proseslərdə iştirakı artıb. Zəngəzru dəhlizi layihəsi ilə bağlı işlər böyük ölçüdə irəliləyib. Ermənistan sülhə yaxınlaşıb. Ancaq erməniləri revanşa təhrik edənlər, Zəngəzurun reallaşmasına qarşı çıxanlar var. Əks düşərgədə qonşumuz İran da fəallıq göstərir. Ancaq bu dövlətin daxilində ciddi narazılıq davam edir. Xalq əvvəlki qaydalarla yaşamaq istəmir. İranda və bütövlükdə regionda baş verən son gəlişmələrə bağlı politoloq Nəsimi Məmmədlinin fikirlərini öyrəndik.

Gunaz.tv

“İran regionun zəif bəndidir”

-Nəsimi bəy, İranda məcburi geyim qaydaları əleyhinə etirazlar səngimir. Ötən sentyabrdan başlanmış narazılıq davam edir. Sizcə, proseslər hara gedir? İranda yeni inliqab olacaq?

-İran rejimi xalqı qorxu altında idarə edən, hüquq və azadlıqları boğan, etirazçıları küçə və meydanlarda güllələyən, ölüm hökmünü ən çox icra edən qeyri-azad dövlətdir. Rejim ölkədaxili sabitliyi yalnız zor ilə saxlamağa çalışır.

Bütün repressiv addımlara baxmayaraq İranda daxili gərginliklər, etirazlar davam edir. Bu etirazlar süni, kənardan qaynaqlanan və mövsümi deyil, çox dərin sosial, siyasi, milli, mənəvi-psixoloji amillərlə bağlıdır.

Rejimin bu problemləri həll etmək imkanı və niyyəti olmadığı kimi, əhalinin də narazı hissəsinin bu reallıqlarla daha uzun müddət yaşamaq, barışmaq fikiri yoxdur.

Amma rejim hələ zor ilə mövcudluğunu saxlamağa nail olub. Əhalinin diqqətini daxili etirazlardan yayındırmaq, hökumətin qanunsuz davranışlarını pərdələmək, ictimai müzakirələrin istiqamətini dəyişmək üçün süni şəkildə xarici təhlükənin mövcudluğu barədə tezislər uydurur.

Mənim analizlərimə görə İran regionun zəif bəndidir. Burada siyasi proseslərin önünü zor ilə uzun müddət kəsmək mümkün olmayacaq.

Yalnız daxili amillər deyil, beynəlxalq münasibətlərdə yaranan böhran da ölkələrə təsirsiz ötüşmür. Rusiya-Ukrayna müharibəsi bunun ilk siqnalıdır. Daha fərqli hərbi toqquşmalar və müharibələr istisna deyil.

İran Rusiya-Ukrayna müharibəsində Rusiya ilə müttəfiqdir. Rusiyaya dronlar satır. Qərb koalisiyasına qarşı Rusiya ilə vahid cəbhədə yer alıb. Eyni zamanda İran da iqtisadi sanksiyalara məruz qalıb və iqtisadi baxımdan zəifləyir.

Nəzərə alaq ki, artıq beynəlxalq münasibətlərdə yeni düzənin yaranması prossesi start götürüb. 2030-cu ilədək dünyada yeni nizamın yaranması prosesi sona çatmalıdır.
Yeni geosiyasi dəyişikliklərdən İranın itkisiz çıxması çox çətin olacaq. Ciddi daxili sarsıntılar, qonşularla ziddiyyətlər və mühafizəkar hakimiyyətin siyasəti İranı regional əməkdaşlıqdan kənarda qoyub. Həm də ölkə daxilində dövlət-vətəndaş münasibətləri də ciddi zədələnib. İnqilabın xarakteri, nə vaxt və necə baş verməsi daxil və xarici amillərdən asılı olacaq. İran mütləq dəyişəcək!

“Güney məsələsində beynəlxalq dəstək çox önəmlidir”
-İsrail parlamentində bir neçə dəfə Güney Azərbaycanla bağlı məsələ qoyulub və qərar çıxarılıb. Sizcə, bu proses dünyaya yaıla bilərmi?

-Güney Azərbaycan məsələsində beynəlxalq dəstək çox önəmlidir. Xüsusilə də İsrail kimi beynəlxalq mövqeyi güclü olan bir dövlətin bu məsələdə yanaşması olduqca əhəmiyyətlidir.
Türk Dövlətləri Təşkilatının da bu istiqamətdə qərarları proseslərə müsbət təsir edə bilər.

Avropa Birliyi və ABŞ-dan hələ bu məsələdə açıq mövqe gözləmək real deyil.
Onların siyasəti proseslərin nəticəsinə uyğun olacaq. İranda yaşayan soydaşlarımızın hüquqları məsələsini Azərbaycan prezidenti bir neçə dəfə beynəlxalq tədbirlərdə dilə gətirib.

Əslində bu, elə üstüörtülü Güney Azərbaycan məsələsidir. Beynəlxalq və regional geosiyasi proseslərə adekvat yanaşmalar sərgilənməlidir.

Bu məsələdə rəsmi Bakı, Ankara və müttəfiqləri ortaq siyasət yürütməlidir. Müşahidələrimə əsasən müəyyən razılaşmalar və məqsədyönlü çalışmalar var.

“Həlledici anda Güneyə açıq dəstək vermək üçün hazır olmalıyıq”

-Təbrizdə milli hökumətin qurulması üçün hansı şərtlər lazımdır?

-Güney Azərbaycan məsələsi İranın və regionun siyasi aqibətini şərtləndirir. Odur ki, bu məsələ olduqca ağrılı və gərgin prosesdir. Nə gecikmək nə də tələsmək olar. İranda siyasi proseslərin inkişafını Azərbaycan və Türkiyə dövlətləri bütün gücü ilə izləməli, nəzarətdə saxlamalı və onlar siyasi-psixoloji yön verməlidir. Həlledici anda açıq dəstək vermək üçün öncədən hazır olmalıdır.

İranın gələcəkdə tamamilə parçalanması və ya federal dövlət kimi qalması bir sıra amillərdən asılı olacaq.

Güney Azərbaycanın mühacir təşkilatları arasında əlaqələr gücləndirilməli, intensiv müzakirələr aparılmalıdır. Təbliğat tezislərinin vahid məqsədə istiqamətlənməsinə nail olmaq vacibdir. Təşkilatlar bir arada olmasa da məqsəd vahid və aydın olmalıdır. Təbrizdə milli hökumətin qurulması üçün İranda rejimin çöküşü reallaşmalıdır.

“Ermənistan Azərbaycan və Türkiyə ilə real sülh bağlamasa…”
-Ermənistan daimi sülh sazişini imzalamaqdan boyun qaçırır. İrəvanı buna vadar edən hansı qüvvələrdir? Azərbaycan bu halda hansı addımları atmalıdır?

-Sülh prosesinə əngəl yaradan bir sıra daxili və xarici amillər var. Ermənistan mümkün olduğu qədər prosesin uzanmasını istəyir. Onlarda belə bir yanlış gözlənti var ki, proseslərin uzanmasından qazanclı çıxa bilərlər.

Erməni ictimaiyyəti hələ də məğlubiyyətlə barışmır. Hərbi məğlubiyyətin əsas səbəbkarı kimi ordu və siyasi rəhbərliyi görürlər. Erməni xalqının məğlub olmadığı qənaətindədirlər.

Revanşa hazırlaşmağı tələb edirlər.
İran, Rusiya və Fransa da sülh prosesinin irəliləməsini arzulamır. Hər fürsətdə prosesə mane olurlar.

Paşinyan hökuməti həm sahədəki hərbi reallığı həm də cəmiyyətin ovqatını bilir. Azərbaycanla təkbaşına hərbi toqquşmanın daha ağır itkilərlə nəticələnəcəyini anlasa da cəmiyyətin və xarici maraqlı qüvvələrin mövqeyini də nəzərə alır. Bəyanatlarla sülh prosesinə dəstək ifadə etsə də real addımları atmağa tələsmir.

Paşinyan Qərblə inteqrasiyanı dərinləşdirmək istəyir. Amma bunu real addımlarla həyata keçirmək üçün siyasi qətiyyəti çatmır. Azərbaycan və Türkiyə ilə real sülh bağlamadan Qərbə inteqrasiya alınmayacaq. Regionda Rusiyanın və İranın təsiri davam edəcək.

Azərbaycan mövcud status-kvonun saxlanmasında maraqlıdır. 44 günlük müharibədən qalib çıxıb, diplomatik danışıqlarda mövqeyi güclüdür və sülh prosesinin irəliləməsi üçün bütün maraqlı tərəflərlə əməkdaşlığa hazırdır. İndiki halda mövcud status-kvonun dəyişməsi Azərbaycana sərfəli deyil.

Odur ki, yeni irimiqyaslı hərbi toqquşmalardan mümkün qədər yayınmalıdır. Müdafiə gücünü daim hazır saxlamalı, təxribatlara adekvat cavablar verməklə Ermənistan cəmiyyətini reallıqla barışdırmalıdır.

"Azərbaycan lokal əməliyyatlar apara bilər"

-Qazaxın 7 kəndinin və Kərki kəndi azad olunması üçün əməliyyatların başlanmasını real hesab edirsinizmi? Azərbaycan üçün strateji əhəmiyyətli Tərtər-Ağdərə-Kəlbəcər yolu və Sərsəng su anbarı nəzarətə götürülə bilərmi?

-Azərbaycan bundan sonra mümkün olduğu qədər hərbi vasitələrlə deyil, diplomatik danışıqlarla prosesin irəliləməsinə nail olmalıdır. Təəssüf ki Ermənistan diplomatik danışıqlarda qeyri-konstruktiv mövqeyi ilə hərbi toqquşmalara əsas yaradır. Azərbaycan siyasi rəhbərliyinin və ordunun bu istiqamətdə qətiyyətli və aydın mövqeyi var.

Təbii ki lokal hərbi əməliyyatlar hər zaman mümkündür.

44 günlük müharibədən sonra 24 mart 2022-ci il Fərrux əməliyyatı, 3 avqust 2022-ci il sərhəddə Qisas əməliyyatı, 12-14 sentyabr 2022-ci il Sarıbaba dağının, Kiçik Qafqaz dağ silsiləsinin şimal-qərb hissəsində strateji yüksəkliklərin nəzarətə götürülməsi buna əyani sübutdur.

Son iki ildə Azərbaycan ordusu həm Qarabağ ərazisində həm də Ermənistanla sərhəddə uğurlu əməliyyatlar həyata keçirib. Belə əməliyyatların davam edəcəyini istisna etmirəm.

Ayxan